Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari fanidan

Metchiklar yordamida ichki rezbalarni kesish

Ichki rezbalar, ko‘pincha metchiklar yordamida kesiladi. Metchiklar dastaki va mashinali bo‘ladi. Dastaki metchiklarning, odatda ikki yoki uch donadan iborat bo‘lgan to‘plamlari qo‘llaniladi. Mashina metchiklari, asosan parmalash dastgohlarida ishlashda qo‘llaniladi. Mashina metchiklari yaxlit, to‘g‘ri, pichoqyaar o‘rnatilgan va gaykali bo‘ladi.
Kichik va o‘rta diametrli teshiklarda Rezba kesish uchun yaxlit va gaykali metchiklar, katta diametrli (300 mm gacha) teshiklarda Rezba kesish uchun pichoq o‘rnatiladigan yaxlit metchiklar yoki suriluvchi plashkali Rezba ke-suvchi kallaklar qo‘llaniladi.
Mahkamlovchi detallarni yoki seriyali ishlab chiqarishda ko‘p miqdorda gaykalar tayyorlashda, ya’ni gaykalarni ixtisoslashgan ishlab chiqarishda tayyorlashda maxsus gayka kesuvchi dastgohlar qo‘llaniladi.
Ikki tomoni ochiq va bir tomoni berk teshiklarda metchiklar yordamida Rezba kesishda asosiy vaqt quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

_{t =} (l_a + l_кес + l_чик ) ₊ (l_a + l_кес + l_чик ) _{[ мин]}

^a n  S
n₀  S

bu yerda l_a

• 
  kesiladigan rezba uzunligi, mm; l_кес
  

— metchikning kesib olish uzunligi,

mm;
^lкес
= 1  3S ;
^lчик
— metchikning kesib bo‘lgandan keyin chiqish uzunligi, mm (

l_чик = 2  3 S —ikki tomoni ochiq teshikda va l_чик = 0 — bir tomoni berk teshikda); S —
kesiladigan rezba qadami, mm; p — ishchi yurishda (rezba kesishda) minutiga aylanishlar soni,
n₀ —orqaga yurishda (metchikni bo‘shatib olishda) minutiga aylanishlar soni.
YUqori qattiqlikkacha termik ishlov berilgan po‘latlarda hamda qiyin ishlov beriladigan
po‘latlarda va mustahkamligi oshirilgan qotishmalarda qattiq qotishmali metchiklar yordamida rezba kesish kesiladigan rezbaning turg‘unligini va sifatini tezkesar po‘latdan yasalgan metchikda kesishdagiga nisbatan oshiradi. Diametri 40 mm va undan katta bo‘lgan metchiklarda qattiq qotishmali plastinkalari mexanik ravishda mahkamlanganlarining qo‘llanishi maqsadga muvofiq bo‘ladi, chunki bu qattiq qotishmadan yaxshi foydalanishni, asbobning yanada yuqori sifatini va uzoq muddat ishlashini taxminlaydi. 40 va 40X ( HRC 38-40) po‘latlar uchun T5K10 plastinkalari, yuqori mustahkam cho‘yan (NV 350380) uchun VK8 plastinka-lari qo‘llaniladi.

7.