Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari fanidan

SHakldor sirtlarga frezalash, randalash va sidirish usullari bilan ishlov berish Frezalash. Disk turidagi detallarning yopiq sirtlari va yopiq bo‘lmagan to‘g‘ri chiziqli —

shakldor sirtlari belgi bo‘yicha yoki nusxalash yordamida frezalash orqali ishlov beriladi. Ishlov
berish, odatda, ikki harakat yordamida amalga oshiriladi. Bu harakatlarning bittasini dastgoh- ning tegishli texnik suri-lishidan olinadi; ikkinchisi — nusxalashdan; nusxalashga har
doim rolik bosib turiladi (yoki uning o‘rniga detal).
Nusxalash bo‘yicha frezalashda asosiy harakat bo‘lib stolning bo‘ylama surilishi yoki dumaloq stolning ayla-nishi hisoblanadi. Oxirgi usul bilan frezalash 11.2 a-rasmda ko‘rsatilgan.Bu usul ishlov berila-digan detalda teshik mavjud bo‘lsa, oson bo‘ladi.
Bunday teshik bo‘lmasa, avval detalning birinchi yarmi, keyin 11.2 a-rasmda dumaloq stol (4) da mahkamlangan detal (I) va nusxalash (2) ko‘rsatilgan. Ishlov berish jarayoni-pi chervyakli uzatma (7) yordamida stol asta-sekin aylanadi. Stol (4) dastgohning stoli (5) ga o‘rnatilgan bo‘lib, u ko‘rsatilgan strelka K yo‘nalishi bo‘yicha harakatlanishi mumkin. Nusxalash (2) rolik (3) ga yuk (6) ta’sirida bosiladi.

2. 
   b-rasmda izdan boruvchi tizimning sxemasi ko‘rsatilgan. Bu shakldor sirtlarni ko‘plab frezalash dastgohida frezalashda qo‘llaniladi. Izdan boruvchi barmoq (yoki rolik 7) nusxalash (yoki detal) bo‘yicha (6) harakatlanadi, u asosiy yo‘nalishiga nisbatan perpendikulyar yo‘nalishda qo‘shimcha harakat oladi. Barmoqning qo‘shimcha harakati musxalash-o‘lchovchi mexanizm (5) orqali kuchaytiruvchi moslama (4) ga ta’sir qiladi (suyuqlik, havo eki elektr 1ta’- sirida), u elektron rele va boshqa maxsus qurilma yordamida ijro etuvchi moslama (3) ga nusxalashning barmoqqa sezilarsiz ta’sirini etkazadi (gidravlik silindrlar, elektromexanik tizimlar va boshq.). Kengaytiruvchi mos-lama kesimdagi surish bosimini engib ishlov beriladigan detal (1) stoli bilan birgalikda yoki asbob (2) bilan birgalikda shpindel kallagini izidan boruvchi barmoqning qo‘shimcha harakati kattaligida suradi. Bunday turdagi dastgohlar ko‘p shpindelli qilib ham tayyorlanadi.
   

Randalash. 11.3 a-rasmda detalg (2) ning yo‘naltiruvchi sirtlaridagi moylovchi ariqchalarini bo‘ylama randalash

11.3-rasm. Nusxalash yordamida shakldor sirtlarni randalash: a — dastgoh stoliga o‘rnatilgan; b — kronshteynga mahkamlangan

dastgohlarning stoli (3) ga o‘rnatilgan nusxalash (1) yordamida randalash ko‘rsatilgan. 11.3b-rasmda detallardagi (1) bo‘rtiqsirtlarni bo‘ylama randalash dastgohning stoliga o‘rnatilgan moslama (2) ning kronshteyni (3) ga mahkamlangan randa (4) yordamida randalash ko‘rsatilgan.
Sidirish. Yirik seriyali va yalpi ishlab chiqarishda ba’zi bir shakldor sirtlar sidirgichlar yordamida ishlov beriladi.
Yalpi ishlab chiqarishda mayda va o‘rtacha kattalikdagi detallarning shakldor sirtlariga yuqori unumdorlikka ega bo‘lgan karuselli va tonnelli sidirish dastgohlarida ishlov berish mumkin.

2.