Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari fanidan

SHakldor sirtlarga jilvirlash usulida ishlov berish

SHakldor sirtlar shakldor dumaloq jilvirtosh doi-rasi hamda nusxalash yordamida jilvirlanadi.
11.4a-rasmda ko‘ndalang surish orqali shakldor dumaloqjilvirtosh doirasining tegishli shakli maxsus moslamada aylanadigan olmos yordamida olinadi. Dumaloq jilvirtosh doirasini shakllantirishda (11.4 b-rasm)

11.4-rasm. SHakldor sirtlarni jilvirlash:
a — ko‘ndalang surish bo‘yicha shakldor jilvirtosh doirasi yordamida;
b— radius bo‘yicha jilvirtosh doirasini shakllantirish;
v—nusxalash bo‘yicha botiq sirtni jilvirlash;
g — zoldirli podshipnikning ariqchasini;
d va e — markazsiz-jilvirlash dastgohlarida
syning markaziy burchagining kattaligi olmos mahkam-langan qisqich diametri bilan chegaralanadi.

4. 
   v-rasmda bo‘rtiq sirtni nusxalash A yordamida jilvirlash ko‘rsatilgan. Nusxalash detalni stolni bo‘ylama surilishida ko‘ndalang yo‘nalish bo‘yicha siljitadi.
   

Tebranish burchagi
Patronga mahkamlangan zoldirli podshipnikning tashqi halqasi ariqchasining (11.4 g- rasm) markazi atrofida jilvirtosh doirasining dumalash harakati yordami-da shakldor sirt jilvirlanadi, ya’ni dumalash radiusi ariqcha radiusiga teng bo‘ladi. SHu usul bilan har qanday radiusli sferik sirtni ham jilvirlash mumkin.
SHakldor sirtlarni markazsiz jilvirlash dastgohla-rida (11.4 e-rasm) ham jilvirlash mumkin; bu yerda 1 — jilvirtosh doirasi; 2 — yetaklovchi jilvirtosh doirasi
SHakldor sirtlarni abraziv tasmalar yordamida ham jilvirlash mumkin.

2. Dastur bilan boshqariladigan dastgohlarda shakldor sirtlarga ishlov berish

Metall kesuvchi dastgohlarni dastur bilan boshqarish-ning turli tizimlari dasttoxning ijrochi organlarining harakatini berilgan dastur bo‘yicha ishlov berish jarayo-nini bajarishda zarur bo‘lgan avtomatik sozlash uchun xizmat qiladi.
Eng oddiy tizim "to‘g‘ri burchakli" sikl bo‘yicha bosh-qarish tizimidir. U umumiy maqsaddagi 6L12P va 6L82T modelli frezalash dastgohlarida ishlatilgan. Bu tizimda asbob va ishlov beriladigan detalning nisbiy harakat-lanishi jarayonida ishlov berish operatsiyaga oshadi, bu hara-katlanish berilgan ketma-ketlikda to‘g‘ri burchakli koor-dinatalarda ro‘y beradi, ch-
unonchi har bir ishlov berish momenti bittadan koordinata bo‘yicha boradi. Ishlov be-riladigan sirt shakliga qarab ijro etuvchi organlarning harakatlanish ketma-ketligi bilan aniqlanuvchi to‘g‘ri bur-chakli sikllar variantlari turlicha bo‘lishi mumkin. SHunday qilib, frezalash dastgohlarida turli xildagi shakldor sirtlarga ishlov berish mumkin.
11.5-rasmda ishchi surish, tez yurish, bir vaqtning o‘zida asbobni olib ketish bilan tez yurish harakatlaridan tashkil topgan to‘g‘ri burchakli sikllarning turli variantlari ko‘rsatilgan.

4. 
   a-rasmda detalning yassi sirtini ikki marta o‘tishda ishlov berish uchun harakatlar sikli ko‘rsatilgan; 11.5 a-rasmda pog‘onalarining balandligi bir xil bo‘lgan pog‘onali sirtga ishlov berish uchun; 11.5 v-rasmda pog‘onalarining balandligi har xil bo‘lgan pog‘onali sirt-ga ishlov berish uchun va 11.5 g-rasmda chikiqlarga ega bo‘lgan silindrik sirtni ishlov berish uchun harakatlarning sikl lari ko‘rsatilgan.
   

14.5- rasm dastur bilan frezalash boshqariladigan frezalash dastgohlarida ishlov berishning to’g’ri burchakli sikllari variantlari
YUqorida ko‘rsatilgan dastur bilan bilan boshqariladigan frezalash dastgohlarida richag, kronshteyn, qopqoq, asboblar ishlov berishning ning korpuslari va shunga o‘xshash detal to‘gri burchagi larning o‘rta va mayda quymalariga ish sikllari g-variantlari ishlov berishda keng qo’llaniladi; ishlov berish jarayoni to‘liq avtomatlashgan ishchi siklda operatsiyaga oshadi, dastgohda ishlovchi ishchi faqat zagotovkani o‘rnatib, tayyor detalni olib turadi. Bunday dastgohlarning unumdorligi oddiy frezalash dasttohlaridan 30—50 % yuqori bo‘ladi.
Detal shaklining murakkabligi va talab qilingan ishlov berish aniqligiga qarab dasto’rni sozlash uchun 0,5— 2 soat vaqt sarflanadi.