S yunusov, Z. Abdiyev

Issiqxonalarda havo-gaz tartibotini sozlash.
Issiqxonalarda 
o„simliklarni zararli gazlar ta‟siridan asrash maqsadida issiqxona-
larni qurish uchun havoni zararlaydigan manbalardan uzoqroq may-
donlar tanlanadi va bo„lg„usi qurilish hududi havosidagi zararli 
gazlarni tarkibi aniqlanadi. Yo„l qo„yiladigan konsentratsiya chega-
ralar (PDK): SO
2
– 0,6% dan biroz ko„proq, SO – 0,01% dan biroz 
ko„proq, ammiak – 0,01% dan biroz ko„proq, oltingugurt gazi – 
0,25%, atsetilen – 0,009%, propilen – 0,005% ni tashkil qiladi. 
Issiqxonalardan ortiqcha karbonat angidrid va zararli gazlarni 
chiqarib yuborishning asosiy usuli shamollatishdir. Issiqxonalarnig 
harorati maqbuldan 2°S ga oshsa, uni shamollatish boshlanadi. 
Sovuq kunlarda yuqoridagi darchalar, oftobli issiq kunlarda esa 
eshiklari hamda yon tomondagi darchalari ochilib shamollatiladi. 
Havo tarkibida begona gazlar qozonxonada yonilg„ini to„liq yon-
masligi, yaqin joylashgan korxonalarning ifloslangan havosi va 
boshqalar hisobiga ko„payishi kuzatiladi. Shuning uchun gaz 
tartibotini sozlashda shamollatish bilan birga ortiqcha gaz to„planishi 
oladini oladigan choralarini qo„llash zarur. Tuproq havosida ortiqcha 
karbonat angidridi gazini oldini olishni asosiy usulli, gaz almashi-
nuvini yaxshilashni ta‟minlaydigan tuproqni yumshatish hisoblanadi. 
Janubiy Koreyada kislorodni tuproq aralashmasi ostida o„rnatilgan 
trubalardan yo„naltirish orqali tuproq aralashmasini shamollatishni 
yaxshilash bo„yicha tadqiqotlar olib borilmoqda. 
Issiqxonalarda CO
2
etishmovchiligi sun‟iy ravishda to„ldiriladi. 
Chet ellarda CO
2
bilan oziqlantirish issiqxona sabzavotchiligi texno-
logiyasining hal etuvchi zvenolaridan biri hisoblanadi. Buning uchun 
biologik va texnik manbalardan foydalaniladi. Texnik usullardan eng 
eskilari – bu quruq muzdan (issiqxonaning 1 m
3
hajmiga 10-20 g) va 
ballonlardagi suyultirilgan gazlardan (issiqxonaning 1000 m
2
yuzasiga 60-80 kg, bir ballonda 25 kg CO
2
bo„ladi) foydalaniladi. 
Ammo, bu usullar ko„p mehnat talab etadi. 

---

Issiqxonalard generatorlarda gazni yoqish – nisbatan takomil-
lashgan usul bo„lib, ular ikki tipda bo„ladi: majburlab tarqatmaydi-
gan va ventilyatorlar yordamida majburlab tarqatiladigan. Ammo, 
ulardan faqat isitiladigan davrda foydalanish mumkin, yilning iliq 
vaqtlarida esa ulardan foydalanib bo„lmaydi. 
Zamonaviy issiqxonalarida SO
2
ni ta‟minlaydigan istiqbolli 
manbaga egadir. Bunda tarkibida oltingugurt va boshqa zararli 
chiqindilari bo„lmagan yonilg„i sifatida foydalaniladigan, tabiiy gaz-
ni qozonxonada yoqib undan chiqadigan gazlardan foydalanadilar. 
Bu chiqadigan gazlar ikki so„rib oluvchi ventelyatorlar yordamida 
saralab olinib, issiqxonaning oldi yoki orqa tomonlaridan magistral 
(yo„naltiruvchi) patrubkali (kalta truba) trubalar orqali o„simlik 
qatori bo„ylab joylashtirilgan tarqatuvchi plyonkali englarga etkazib 
beriladi. Englar polietilendan tayyorlangan uzunligi 50 sm bo„lib va 
unda 20 sm oralig„ida diametri 4 mm bo„lgan to„rtta – perforratsiya-
langan teshiklari bo„ladi. SO
2
bilan oziqlantirishni avtomatlashtiril-
gan boshqaruv tizimlari ham mavjud (39 rasm).