S. Mirzayev, O. Imomov, D. Inomjonov, I. Usmonaliyev, A. Najimov

16-jadval
Bolalar va o’smirlar ucun oziq –ovqay mahsulotlarining taxminiy sutka normalari (gr hisobida)

Oziq-ovqat mahsulotlari nomi	O’quvchilarning yoshi
	8-10	11-14	15-16
Bug’doy noni	150	200	250
Javdar noni	100	150	150
Bug’doy uni	20	20	25
Kartoshka uni	10	10	10
Makaron mahsulotlari	20	20	20
Yorma va dukkaklilar	60	60	30
Kartoshka	300	300	300
Sabzavotlar	250	270	250
Yangi mevalar	220	220	165
Go’sht	100	100	150
Baliq	75	75	75
Sut	500	500	500
Sariyog’	45	45	40
O’simlik moyi	4,5	4	3
Suzma	20	30	50
Qaymoq	20	20	20
Pishloq	10	10	20
Tuxum (dona)	1	1	1
Pechenye	12	-	-
Shakar	60	60	100
Konfetlar	13	30	-

11-AMALIY MASHG’ULOT
Umumiy o’rta ta’lim maktab yoshidagi bolalar gigiyenasi.
Ishning maqsadi: Umumiy o’rta ta’lim maktab yoshidagi bolalarga xos gigiyenik xususiyatlar bilan mukammal tanishish.
Bu amaliy mashg’ulotni bajarishda talabalar quyidagi ishlarni amalga oshiradilar: hozirgi zamon gigiyenasi talablari asosida o’quvchilarning shaxsiy gigiyenasi, kun tartibi, ovqatla-nishi, dars jadvali, sinfdan tashqari ishlari, sinf xonasi va uning jihozlari to’g’risida maktab yosh davrlarini hisobga olib yakuniy jadval (to’plam) tuzishadi. Bunda 6-10-amaliy mashg’ulotlar materiallaridan va quyidagi 17-19-jadvallardan foydalaniladi.
17-jadval
I smena o’quvchilari uchun namunali kun tartibi
(mashg’ulotlar soat 8:30 da boshlanadi)

№	Tadbirlar	Sinflar
		1-2	3-4	5-6	7	8	9
1.	Uyg’onish, ertalabki gimnastika, suv muolajalari, o’rinni yig’ishtirish	7: 00	7 : 00	7: 00	7 : 00	7: 00	7: 00
2.	Nonushta	7: 30	7: 30	7: 30	7: 30	7:30	7:30
3.	Maktabga borish	7:50	7:50	7:50	7:50	7:50	7:50
4.	Maktabdagi darslar (gimnastika, darslar, katta tanaffusda ovqatlanish), darsdan tashqari mashgulotlar, jamoat ishlari	8:20	8:20	8:20	8:20	8:20	8:20
5.	Uyga qaytish	12:30	13:30	14:00	14:00	14:30	14:30
6.	Tushki ovqat	13:00	14:00	14:30	14:30	15:00	15:00
7.	Tushki ovqatdan keyin- dam olish (6-7 yoshdagi bolalarning uxlash soati).	13:30	-	-	-	-	-
8.	Ochiq havoda sayr, harakatchan o’yinlar	14:30	14:30	15:00	15:00	15:30	15:30
9.	Uy vazifasini bajarish	16:00	17:00	17:00	17:00	17:00	17:00
10.	Ochiq havoda sayr qilish	17:30	-	-	-	-	-
11.	Kechki ovqat, erkin mashg’ulotlar (ijodiy faoliyat, kitob o’qish, uy ishlarida yordam berish).	19:00	19:00	19:30	20:00	20:00	20:00
12.	Uyquga tayyorgarlik (kiyimlar, poyabzallarni tozalash, xonani shamollatish, yuvinish).	20:00	20:30	21:00	21:00	21:30	21:30
13.	Uxlash	20:30	21:00	21:30	21:30	22:00	22:00

18-jadval
II smena o’quvchilari uchun namunali kun tartibi
(mashgulotlar soat 13:00da boshlanadi).

№	Tadbirlar	Sinflar
		3-4	5-6	7	8	9
1.	Uyg’onish, ertalabki gimnastika, suv muolajalari, kiyinish, o’rinni yig’ish	7:30	7:30	7:30	7:30	7:30
2.	Ertalabki nonushta, oilaga yordam, uy vazifasini tayyorlash va ish joyini yig’ishtirish	8:30	8:30	8:30	8:30	8:30
3.	Erkin mashg’ulotlar va ochiq havoda bo’lish	10:00	10:30	10:30	11:00	11:30
4.	Tushlik	12:00	12:00	12:00	12:00	12:00
5.	Maktabga borish vaqti	12:30	12:30	12:30	12:30	12:30
6.	Maktabdagi darslar, sinfdan tashqari va jamoat ishlari	13:00	13:00	13:00	13:00	13:00
7.	Uyga qaytish	16:00	16:30	17:00	17:30	18:00
8.	Kechki ovqatlanish va umumiy mash-g’ulotlar (ijodiy faoliyat, kitob o’qish, oilaga yordam berish).	18:30	19:00	19:30	19:30	19:30
9.	Uyquga tayyorgarlik (kiyimlar va poyabzallarni tozalash,xonani shamollatish, yuvinish).	20:30	21:00	21:30	22:00	22:00
10.	Uxlash	21:00	21:30	22:00	22:30	22:30

19-jadval
O’quvchilarning sutkalik harakatlarining gigiyenik miqdori

Yosh davrlari (yil)	Jinsi	Qadam soni (ming)	Yurishning shartli miqdori (km)	Harakatning davomiyligi (soat)
7-10	Ikkala jins	15-20	7,5-10	3-3,6
11-14	Ikkala jins	20-25	12,0-17,0	3,6-4,8
15-16	O’spirin yigitlar	25-30	18,0-23,0	4,8-5,8
	O’spirin qizlar	20-25	15,0-20,0	3,6-4,8

12-AMALIY MASHG’ULOT
O’QUVCHILAR OROMGOHLARI GIGIYENASI
Ishning maqsadi: talabalarni o’quvchilar oromgohlaridagi gigiyena talablari bilan tanishtirish.
O’quvchilar oromgohlarining maqsadi- o’quvchilarni tarbiyalash, dam olishlari va sog’-ligini tiklashlarida ko’maklashishdir. Bunda tarbiyachilar, yetakchilar va pedagogikamali-yotchilarning o’rni beqiyos. Shu sababli bo’lajak pedagoglar uchun o’quvchilar oromgohla-ring binosi va yer uchastkasiga bo’lgan gigiyenik talabni oromgohning kundalik tartibi, ovqatlanishni tashkil etishni, tarbiyaviy tadbirning gigiyenik ahamiyati va xususiyatlarini o’rganish muhimdir.
O’quvchilar oromgohlarida binolar qurilishi quyidagicha joylashishi kerak:

1. 
   uxlash xonalari (bitta dam oluvchi uchun 3,5-4 m² );
   
2. 
   dahliz va garderoblar (bitta dam oluvchi uchun 0,4 m²);
   
3. 
   ayvon (bitta odamga 1 m²);
   
4. 
   oshxona (yoki ovqatlanadigan zal, bitta o’ringa 0,9-1 m²);
   
5. 
   hovlidagi yuz-qo’l yuvadigan joy (bitta otryadga 6-8 m²);
   
6. 
   klub (uning maydoni dam oluvchilar soniga bog’liq bo’ladi);
   
7. 
   tibbiyot izolyatori (undagi koykalar miqdorioromgohdagi umumiy o’rinlar sonining 2 %iga teng);
   
8. 
   dushxona (o’g’il va qiz bolalar uchun alohida bo’limlar);
   
9. 
   solyariy (quyosh vannasi qabul qilinadigan joy);
   
10. 
    xo’jalik binolari (omborxona, muzxona va sabzavot saqlanadigan xonalar);
    
11. 
    hammom va kirxona;
    
12. 
    oshxona;
    
13. 
    hovlidagi hojatxona;
    
14. 
    xizmat qiluvchi kishilar uchun kvartiralar.
    

Mazkur binolarning katta-kichikligi va jihozlanishini mavjud normalari bilan taqqoslash ayrim binolar uchun qabul qilingan reja va uning katta-kichikligini to’g’riligi hamda maqsadga muvofiqligini aaniqlash imkonini beradi. O’quvchilar oromgohlarining yer uchastkasi puxta planlashtirishni talab etadi. Unda turar-joy va yordamchi binolardan tashqa-ri, maktab o’quvchilari o’rtasida tarbiyaviy va sog’lomlashtirish tadbirlarini o’tkazadigan joy ham bo’lishi kerak. Oromgohning ochiq suv havzasidan uzoq-yaqinligi hisobga olinadi, bu bolalarning cho’milishi va chiniqishini to’g’ri tashkil etishda juda muhimdir (bu masofa 1 km dan oshmasligi kerak).

Agar oromgohda suv bilan ta’minlashning markazlashtirilgan sistemasi (vodaprovod) bo’lsa yaxshi, ayrim hollarda vodaprovod bo’lmasa va ochiq suv havzasi (daryo,hovuz) yoki quduqdan foydalanishga to’g’ri kelsa, oldindan uning sanitar-bakteriologik xarakteristikasini bilish kerak. Barcha hollarda ham ochiq suv havzasidan olingan suv ichishdan oldin qayna-tiladi.
O’quvchilar oromgohlarida kundalik tartibga rioya qilish juda muhimdir. Quyidagi 20-jadvalda oromgohlarning kun tartiblaridan bir misol keltirilgan: