С.Қ. Махмудов

С 
ММ 
СС 
С 
Ҳисобварақ туркуми (категорияси): 
1 
Актив 
2 
Мажбуриятлар 
3 
Капитал 

---

42 
4 
Даромадлар 
5 
Харажатлар 
9 
Кўзда тутилмаган ҳолатлар 
ММ 
Ҳисобварақ туркумига тегишли асосий ҳисобварақлар (биринчи 
тартиб) 
С
С 
Асосий ҳисобварақларга тегишли субҳисобварақлар (иккинчи 
тартиб) 
Рақамли кодлаштиришга қуйидаги зарур шартлар жойлаштирилган: 
- жамланма ҳисобварақлар учун ММ ва/ѐки СС нол рақамларига эга 
(масалан, 10000 - "Активлар", 10100 - "Кассадаги нақд пул ва бошқа тўлов 
ҳужжатлари" ва бошқалар); 
-"Активлар" бўлимидаги "...зарарларни қоплаш захираси" сарлавҳали 
субҳисобварақлар учун СС ўрнида 99 рақам қабул қилинган. 
Ёрдамчи китобда шахсий ҳисобварақлар қуйидаги схема бўйича 
кодлаштирилади:
ССССС 
ВВВ 
К 
СССССССС 
ННН 
Ҳисобварақнинг тартиб 
рақами 
Банк коди ѐки мижоз коди 
Назорат калити 
Валюта коди 
Баланс ҳисобварағи 
Бундан ташқари, операцияларни бошқариш мақсадида Ёрдамчи 
китобларга Марказий банк, тижорат банклари бошқармалари ҳамда тижорат 

---

43 
банклари менежменти (бошқариши) учун зарур бўлган батафсил ахборотлар 
билан таъминловчи қўшимча маълумотлар киритилади. 
Ҳисобварақлар режасида ҳар бир ҳисобварақнинг актив ѐки пассив 
бўлиши аниқ белгилаб қўйилган, актив-пассив қолдиқларга эга бўладиган 
айрим ҳиссбварақлар бундан мустасно. Актив ҳисобварақларга "Активлар", 
"Харажатлар" ва "Кўзда тутилмаган ҳолатлар" бўлимларидаги баланс 
ҳисобварақлари, пассив ҳисобварақларга "Мажбуриятлар", "Капитал" ва 
"Даромадлар" бўлимларидаги баланс ҳисобварақлари тааллуқлидир. 
Активларнинг реал қийматини акс эттириш мақсадида "Активлар" 
бўлимига контр-актив ҳисобварақлари, мажбуриятларнинг реал қийматини 
акс эттириш мақсадида эса "Мажбуриятлар" бўлимига контр-пассив 
ҳисобварақлар киритилган. 
"Кўзда тутилмаган ҳолатлар" бўлимига операцияларни икки ѐқлама ѐзув 
услуби бўйича акс эттириш ва амалга оширилган операцияларнинг 
тўғрилигини қўшимча назорат қилиш имконини берувчи контр-актив 
ҳисобварақлар киритилган.