S. M. Masharipov X. S. Tadjiyeva tibbiy kimyodan amaliy mashg’ulotlar uchun darslik

Kompleksonometriya
Titrlash davomida ishchi eritma sifatida organik ligand (kompleksonlarni) ishlatib, moddalar konsentratsiyasini aniqlash usuli kompleksonometriya deb nomlanadi. Kompleksonometriya usulida xelatli kompleks hosil qiluvchi moddalar ishlatiladi. Masalan suvni qattiqligini aniqlashda EDTA etilendiamintetrasirka kislotaning ikkinatriyli tuzi (Trilon B) komplekson vazifasini bajaradi.

.

Trilon B

U ko’pgina metallar, shu jumladan kalsiy va magniy ionlari bilan halqali komplekslarni hosil qiladi.

Amaliy qism
Kompleksonometriya usuli bilan suvni qattiqligini aniqlash
Toza titrlash kolbasiga 50 ml krandagi suvdan olinadi. Unga 2 ml ammiakli pH=10 li buffer eritma quyiladi. Bunda olcha-qizil rangli eritma hosil bo’ladi. Byuretkaga 0,05 N li trilon B eritmasidan nol nuqtagacha quyiladi. Titrlash qizil rang ko’o rangga o’tguncha olib boriladi.

Natijalar jadvalda rasmiylashtiriladi:

№№ tajriba	VH2O, ml	Vbufer eritma, ml	Vtrilon B, ml	Suvning qattiqligi, P, mmol/l
1	50	2
2	50	2
3	50	2
O’rtacha qiymat

Hisoblash uchun o’rtacha arifmetik qiymat ishlatiladi va suvning qattiqligi quyidagi formula yordamida topiladi:

№№	Suvning qattiqligi	Ca^2+, Mg^2+ ionlarining miqdori mg-ekv/l
1	Yumshoq	0 – 4
2	O’rta qattiq	4 – 8
3	Qattiq	8 – 12
4	Juda qattiq	12dan yuqori

Jadvalga asoslanib suvning qattiqligi haqida hulosalar chiqaring.

Nazorat savollari

1. 
   Ichki kompleks birikmalarga ta’rif bering va misollar keltiring
   
2. 
   Biologik ahamiyatga ega ichki kompleks birikmalarga misollar keltiring
   
3. 
   Xelatoterapiya asoslarini tushintiring
   
4. 
   Antidotlar – bu nima? Ularga misollar keltiring
   
5. 
   Kompleksonometriya nimaga asoslangan?
   
6. 
   Kompleksonlar – bu nima?
   
7. 
   Suvni qattiqligini tushintiring
   
8. 
   Kompleksonometriyada ishlatiladigan indikatorning ta’sir etish mexanizmini tushintiring