S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

uning o'ziga, mehnat qilishiga, o ‘z kuchiga bog'liq b o‘lsa, bunda u o ‘z mavqeiga
erishishga, o'zini o ‘m ida mustahkamlanib olishga katta yordam beradi.
«Agar oylik m a o sh in g iz n i o sh ir ish sa , siz yan ada ya x sh iro q ish lagan
bo'larmidingiz?» - degan savolga ko‘pchilik ishonch bilan qat’iy ravishda «Ha,
albatta» deb javob berishadi. Bu ijtimoiy faktda ishchining doimiy asosli ish haqiga
intilishigina emas, balki uning ish beruvchiga ishonchi ham ifodalanadi. Asosli,
doimiy oylik ish haqiga ega bo‘lish-boshqaruvchi bilan ziddiyatli holatda yengib
chiqish demakdir, ya’ni boshqaruvchi bilan teng huquqli hamkor sifatida til
topishish, o'zaro hurmat munosabatlarida b o‘lish.
Shunday qilib, tobelik yoki o'zaro bogliqlik tamoyili faollik va taqdirlash o'rtasida
139

---

bo‘ladi, nafaqat ishchini majbur qiladi, balki uni ishchilarga, ko‘pchilikka yoqadigan
ish turiga jalb etadi.
Ish haqining asoslanganligi
ko‘p tomonlam a subyektiv ko‘rinish hisoblanadi.
Iqtisodiy bilimlarga ega bo‘lmay turib, ishchi o ‘z mehnatining yakuniy natijalari
bahosini, qiymatini bilolmaydi. Shuning bilan birga u o ‘z ish faoliyatining turli
davrlarini, o ‘z ishi, tajribasini solishtira oladi, ya’ni taqqoslay oladi, o'zining
kutilgan, olishi lozim b o‘lgan oylik maoshini taqqoslay oladi, agar bajarilgan ish
hajmi, unga haq to ‘lash narxlarini, farqlay olsa buni ham taqqoslay oladi.
Bir so ‘z bilan aytganda har qanday yo‘l bilan sodda talilil qilish orqali har
qanday xodim ham o ‘z oylik maoshining, mehnatiga haq to ‘lashning asoslangan
yoki asoslanmagan ekanligini farqlay oladi, ya’ni o'zining oylik maoshi va unga sarf
qilingan mehnati o'rtasida bog'liqlik borligi yoki yo‘qligini farqlay oladi. Sotsiologik