Rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

4. Natriy gidrofosfat — Na₂HPO₄mis ioni bilan havorang cho'kma hosil qilib cho'kadi:
3Cu²⁺ + 4HPO₄^2- →Cu₃(PO₄)₂↓ + 2H₂PO₄-
5. Vodorod sulfid — H₂S kislotali muhitda nitrat kislotada eriydigan qora cho'kma hosil qiladi:
Cu²⁺ + H₂S →CuS↓ + 2H⁺
3CuS + 8HNO₃ → 3Cu(NO₃)₂ + 2NO↑ + 3S+ 4H₂O
3CuS↓+ 2N0₃- + 8H⁺→3Cu²⁺ + 2NO↑ + 3S+ 4H₂O
6. Ammoniy sulfid — (NH₄)₂S ta'siridan mis ioni kolloid hosil qilib cho'kadi.
7. Natriy tiosulfat — Na₂S₂O₃Cu²⁺ ioni eritmasi bilan kislotali muhitda (ozgina H₂SO₄) kompleks tuz hosil qiladi va eritma rangsizlanadi. Eritma ozroq qizdirilib, qora-qo'ng'ir rangli cho'kma olinadi:
2Cu²⁺ + 2S₂O₃^2-→2Cu⁺ + S₄O₆^2-
2Cu⁺+S₂O₃^2-→Cu₂S₂O₃
Cu₂S₂O₃ + 2HOH→Cu₂S↓+S↓+H₂SO₄
Bu reaksiyadan foydalanib, Cu²⁺ ioni Cd²⁺ ionidan ajratiladi (pH<7 da Cd²⁺ioni Na₂S₂O₃ ta'siridan CdS cho'kma hosil qilmaydi).
8. Kaliy geksatsianoferrat (II) — K₄[Fe(CN)₆] mis ioni bilan pH<7 bo'lganda qizil rangli cho'kma hosil qiladi:
2CuSO₄ + K₄[Fe(CN)₆] →Cu₂[Fe(CN)₆] ↓ + 2K₂SO₄
2Cu²⁺ + [Fe(CN)₆]⁴-→ Cu₂[Fe(CN)₆] ↓
Hosil bo'lgan cho'kma suyultirilgan kislotalarda erimaydi, lekin ammiakda eriydi:
Cu₂[Fe(CN)₆] ↓+ 12NH₄OH → (NH₄)₄[Fe(CN)₆] + 2[Cu(NH₃) ₂](OH)₂+8H₂0
9. Kaliy yodid KJ Cu²⁺ tuzi eritmasiga qo'shilganda Cu₂J₂ oq cho'kmasi hosil bo'lib, shu lahzadayoq cho'kmaning rangi ajralib chiqayotgan yod bilan niqoblanadi:
2CuSO₄ + 4KJ→Cu₂J₂ + J₂ +2K₂SO₄
J₂ + 2K₂SO₄
2Cu²⁺+4J^- →Cu₂J₂ ↓+J₂
10. Kaliy rodanid — KSCN Cu²⁺ tuzi eritmasiga (pH<7) qo'shilganda oq rangli CuSCN cho'kmaga aylanadigan qora rangli Cu(SCN)₂ cho'kma hosil bo'ladi:
2Cu²⁺ + 2SCN →Cu(SCN)₂ ↓
2Cu(SCN)₂ ↓+ H₂O →2CuSCN ↓ + HSCN +HOSCN
Qora cho'kmaning oqarishi sekin kechadi, biroq reaksiyani sulfit kislota (qaytaruvchi) tezlashtiradi. Ag⁺ xalaqit beradi, Cd²⁺ xalaqit bermaydi.
11. Temir (III) xlorid va natriy tiosulfat (tomchi reaksiyasi) ishtirokida Cu²⁺ ioni bilan hosil bo'ladigan [Fe(S₂O₃)₃]^3- kompleks ionning binafsha rangi bir lahzada yo'qoladi:
2[Fe(S₂O₃)₃]^3- + 2Cu²⁺ → 2Cu⁺ + 2Fe²⁺ + 3S₄O₆^2-
Cu²⁺ ioni bo'lmasa, kompleksning rangi sekin yo'qoladi:
2[Fe(S₂O₃)₃]^3- + 2Fe³⁺ →4Fe²⁺ + 3S₄O₆^2-
Reaksiyani bajarishda chinni plastinka chuqurchasining bittasiga mis tuzi eritmasidan bir tomchi, ikkinchisiga bir tomchi distillangan suv (salt tajriba) tomizing. Bu tomchilar ustiga bir tomchidan temir (III) xlorid eritmasidan va natriy tiosulfatning 0,3 N eritmasidan bir tomchidan tomizib, shisha tayoqchalar yordamida eritmalar aralashtirilsa, rangning turli tezlikda o'zgarayotganligini kuzatishingiz mumkin.
Ushbu reaksiyani SCN^- ion (indikator) ishtirokida o'tkazish ham mumkin. Bunda mis va distiilangan suv tomchilariga temir (III) rodanid kompleksi tomiziladi. Mis bo'lganda rang darhol yo'qolsa, mis bo'lmagan chuqurchada rang asta yo'qoladi.
Mis ioni kompleks ionining dissotsilanishini kuchaytiribgina qolmay, balki temir (III) ionini tezda qaytarib, tetrationat hosil bo'lishini tezlashtiradi.