Review of law sciences

Review of law sciences
(2020) 107-112 
6 
huquqi ishga nisbatan qo‘llanilishi mumkin. Bunda taraflarning oldindan bashorat qilish 
imkoniyati mavjud bo‘lmaydi. Masalan, islom moliyasidagi ijara shartnomasini oladigan bo‘lsak, 
ijaraga olgan shaxsning to‘lovni kechiktirishi natijasida shariat huquqiga ko‘ra qo’shimcha haq 
to‘lamasligini oldindan bashorat qilishiga qaramay, shariat huquqi emas, O‘zbekiston huquqining 
qo‘llanilishi natijasida qo’shimcha haq to‘lashiga to‘g‘ri kelib qoladi. Shuning uchun bundan 
keyin islom moliyasining O‘zbekistonga kirib kelishi mana shunday muammolarni yuzaga 
keltirishini sudlarimiz oldindan hisobga olib qo‘yishlari lozim.
Yana shuni ham ta’kidlab o‘tish joizki, ommaviy tartib to‘g‘risidagi izohni belgilab beruvchi 
Fuqarolik kodeksining 1164-moddasi 
“chet el davlatining huquqiy, siyosiy yoki iqtisodiy tizimi 
O‘zbekiston Respublikasining huquqiy, siyosiy yoki iqtisodiy tizimidan farqlanishigina chet el 
huquqini qo‘llashni rad etish uchun asos bo‘lishi mumkin emas”
deb istisno etuvchi qoidani 
belgilab berganiga qaramay, bu yerda ham qonun chiqaruvchi aynan chet davlatning huquqini 
nazarda tutmoqda. 
Hozirgi kunda O‘zbekistondagi kabi ko‘plab mamlakatlarning qonunchiligi shariat 
huquqining qo‘llanilishini rad etayotgan bir paytda ba’zi olimlar qo‘llaniladigan huquqni tanlashga 
emas, balki nizoni hal etuvchi mexanizmni tanlashga katta e’tibor qaratish kerak degan fikrdalar. 
Bunda ular ko‘proq hakamlik sudlari yoki arbitrajlarni tanlash masalasiga alohida e’tibor 
qaratadilar. Ammo bu yo‘l ham eng yaxshi yo‘l degani emas, chunki bu qarorlar tan olinishi yoki 
ijro etilishi baribir ichki sudlarning qarorlariga bog‘liq bo‘ladi. Shariat huquqi davlat huquqi 
bo‘lmaganligi bois, davlat sudlari tomonidan, ularga asoslanib chiqarilgan arbitraj sudlari qarorlari 
ommaviy tartibga zid deb tan olinmasligi ham mumkin. Bundan tashqari, islom banklari har doim 
ham katta banklar yoki katta tadbirkorlik subyektlari bilan shartnomalar imzolayvermaydi. 
Ko‘pincha, banklar jismoniy shaxslarga xizmat ko‘rsatadilar. Bunday xizmatlardan kelib 
chiqadigan nizolarni arbitraj sudlarida ko‘rib chiqishni tasavvur etishning o‘zi murakkab. Chunki 
jismoniy shaxslar asosan davlat sudlariga murojaat qilishni afzal biladilar. Lekin bu kabi muqobil 
tizimlar katta natijalar taqdim etayotgan mamlakatlar ham ko‘p. Bu haqda esa keyingi 
tadqiqotlarimizda so‘z yuritamiz.