Review of law sciences

ISLOM MOLIYASI BILAN BOG‘LIQ BO‘LGAN SHARIAT QOIDALARINI 
O‘ZBEKISTON SUDLARIDA QO‘LLASH MASALALARI 
 
Annotatsiya: 
ushbu maqolada biz islom moliyaviy shartnomalarining tabiati va ularning 
O‘zbekiston qonunchiligidagi shartnomalardan farq qiluvchi jihatlariga e’tibor qaratamiz. 
Shuningdek, mazkur maqolada islom banklari tomonidan qo‘llaniladigan huquq sifatida shariat 

---

Review of law sciences
(2020) 107-112 
2 
huquqini belgilaydigan shartnomalardan kelib chiqishi mumkin bo‘lgan nizolar milliy sudlarda 
O‘zbekistonning xalqaro xususiy huquqiga asoslangan holda qay tarzda hal etilishi haqida so‘z 
yuritiladi.
Kalit so‘zlar:
Islom moliyasi, Islom bank tizimi, shariat huquqi, qo‘llaniladigan huquqni 
tanlash, taraflarning erk muxtoriyati.
 
I.
 
Kirish
Dunyo bo‘ylab islom moliya bozori tez sur’atlar bilan o‘sib bormoqda. So‘nggi yillarda 
islom moliyasi O‘zbekiston bank sektoriga ham sarmoya kiritishni boshladi. Xususan, mashhur 
jurnallardan biri Reuters 2018-yilda O‘zbekiston Respublikasi islom moliyasini respublika 
hududida tatbiq etish harakatlarini boshlab yuborganligi haqida ma’lum qildi. Bu harakatlar 
Prezident Shavkat Mirziyoyevning mamlakat iqtisodiyotini ko‘tarish bo‘yicha amalga 
oshirayotgan siyosatining bir qismi ekanligi ta’kidlanadi [1]. Albatta, islom moliyasining 
O‘zbekistonga kirib kelishi aholisining katta qismi islom dinida bo‘lgan va islom dinining asosiy 
markazlaridan bo‘lib kelayotgan mamlakatimizda uning rivojlanishi uchun yetarli asoslar mavjud 
hisoblanilayotganligi uchundir.
Statistik ma’lumotlarga qaraganda, bugungi kunda O‘zbekistonning tahminan 30% aholisi 
aynan omonat foizi (ribo) xaromligidan qo‘rqqani bois o‘z sarmoyalarini banklarga qo‘ymaydilar 
[2]. Mana shuning uchun ham islom moliyasi, xususan, islom banklarining mamlakatimizga kirib 
kelishi va bizning banklarimiz bilan tuzadigan shartnomalari mamlakatimiz rivojida katta 
ahamiyatga ega bo‘lishi mumkin.
Bu sohadagi amaliy misollarni keltiradigan bo‘lsak, Asia Alians Bankning rasmiy sayti ham 
mazkur bank va Xalqaro islomiy savdo-sotiqni moliyalash korporatsiyasi (International Islamic 
Trade Finance Corporation) o‘rtasida 9 million dollarlik “Murabaha” tamoyiliga asoslangan islom 
moliyaviy shartnomasi imzolanganligi borasida rasmiy xabarlarni tarqatdi [3]. Yana Asia Alliance 
bank tomonidan 2020-yilning oxiriga kelib to‘liq islom dini talablariga mos keladigan bank 
xizmatlari yo‘lga qo‘yilishi haqida xabar berilmoqda [4]. Bundan tashqari, yaqin kelajakda islom 
moliyasi O‘zbekistonga yanada jadal ravishda kirib kelishi kutilmoqda.
Albatta, hukumatimiz tomonidan ham mazkur islomiy moliyaviy institutlarning kirib 
kelishiga ma’lum bir tayyorgarliklar ko‘rilmoqda deb ayta olamiz. Masalan, O‘zbekiston 
Respublikаsi Prezidentining “Islom tаrаqqiyot bаnki guruhi (ITB) vа Arаb muvofiqlаshtirish 
guruhi (AMG) jаmgʼаrmаlаri bilаn sheriklikni yanаdа kengаytirish vа chuqurlаshtirish chorа-
tаdbirlаri toʼgʼrisidа”gi PQ-4224-son qаrori qabul qilindi. Usbu qarorning maqsadi sifatida Islom 
taraqqiyot banki guruhi va Аrab muvofiqlashtirish guruhi jamgʼarmalari bilan uzoq muddatli 
sheriklikni yanada kengaytirish, shuningdek, ustuvor loyihalarni va ular bilan hamkorlik 
dasturlarini qoʼllab-quvvatlash belgilandi. Mazkur qarorda respublikamizning ITB guruhi va 
АMG bilan uzoq muddatli sherikligining asosiy yoʼnalishlari hamda vazifalaridan biri sifatida 
bank-moliya tizimini hamda kichik va xususiy tadbirkorlik sektorini rivojlantirish hamda bank 
sektorida islomiy moliyalashtirish asoslarini joriy etish, davlat-xususiy sherikligi mexanizmlarini, 
jumladan vaqf jamgʼarmalarni tashkil etish yoʼli bilan qo‘llab-quvvatlash dasturlarini birgalikda 
ishlab chiqish va O‘zbekistonda tatbiq qilish (qarorning 2-bandi) belgilab berildi. Bundan anglash 
mumkinki, O‘zbekiston hukumati islom moliyaviy institutlarining mamlakatimizga kirib kelishiga 
qarshi emas va aksincha, ularning kirib kelishiga xayrixohdir.

---