Research and publications

Foydalanilgan adabiyotlar
1. 
Ananev B.G. O problemax sovremennogo chelovekoznaniya. – SP b.: «Piter», 
2001. –S. 272.

---

33 
2. 
Ananev B.G. Psixologiya chuvstvennogo poznaniya. – M.: APN RSFSR, 1960. 
–S. 486. 
3. 
Kuznin B.C. Voproso‘ izobrazitelnogo iskusstva. – M.:«Prosvehenie», 1971. 
4. 
Vishnyakova N.F. Kreativnaya psixopedagogika. Psixologiya tvorcheskogo 
obucheniya. – Minsk: Izd. NIORB «Poli Big», 1995. –S. 129. 
5. 
Sh.Abdufatayev va boshqalar Uzluksiz ta‘lim tizimida o‘quvchilarning 
ijodkorlik qobilyatlarini rivojlantirish. Pedagogika va psixologiyada innovatsiyalar. 
2020 

---

34 
O`ZBEKISTON HUDUDIDA KULOLCHILIKNING TARIXIY RIVOJLANISHI VA 
IJTIMOIY-IQTISODIY MUNOSABATLARDA TUTGAN O`RNI. 
Ahmadov Xurshid San`atovich-magistr 
BuxDU, Tarix va madaniy meros fakulteti 
Tarix(faoliyat turi bo`yicha) yo`nalishi 
Annotatsiya
.Ushbu maqolada yurtimizda hunarmandchilikni bir turi bo`lgan 
kulolchilikning rivojlanishi,mintaqaviy va davriy xususiyatlari,ijtimoiy-iqtisodiy 
hayotda tutgan o`rni,kulolchilik maktablari, Yangi O`zbekistonda kulolchilik bo`yicha 
olib borilayotgan ishlar haqida qisqacha bayon etilgan. 
Kalit 
so`zlar.
Kulolchilik,sopol,idish,usta,hunarmand,loy,kulochilik 
charxi, 
shakl,naqsh,usul,hunarmand,keramika,tarix. 
Kulolchilik- hunarmandchilikning loy(gil)dan turli buyumlar(terrakota,sopol 
idish,qurilish 
materiallari 
va 
boshqalar) 
tayyorlaydigan 
bir 
turi 
hisoblangan.Kulolchilikda asosiy xom ashyo tuproq hisoblanadi.Kelib chiqishi va 
tarkibi har xil tuproqlardan turli xil kulolchilik buyumlari tayyorlanadi.Loy qancha 
ko`p pishitilsa sopol shuncha sifatli va ishlashga uzoq muddat yaroqli 
bo`ladi.Kulolchilikda asosiy qurol bu-kulolchilik charxi hisoblanadi,bu charxning 
ustiga qo`yilgan loydan usta har xil shakldagi buyumlar tayyorlaydi.Kulolchilik charxi 
ikki yog`och g`ildirakdan,birinchisi katta parrak(diametri 1 metrgacha) va ikkinchisi
kichik sartaxta(diametri 20-30 sm gacha ) hamda g`ildiraklarning markazidan 
o`tadigan dumaloq xarsang toshga o`rnatilgan o`qdan iborat.Kulol pastdagi g`ildirakni 
oyog`i bilan aylantiradi,tepadagi g`ildirakka loyni qo`yib shakl yasaydi.Kulolchilik 
charxi birinchi marotaba Qadimgi Sharqda miloddan avvalgi 3-2 mingyilliklarda 
bronza davrida paydo bolgan.Dastlab charxni kulol qo`li bilan aylantirgan,o`rta 
asrlarga kelib oyoq bilan aylantiriladigan,hozirgi ko`rinishdagi turi yaratildi. 

---

35 
Kulolchilik 
insoniyatning 
ijtimoiy-iqtisodiy 
hayotida 
muhim 
rol 
o`ynab 
kelmoqda.Qadimdan boshlab uy-ro`zg`or buyumlarini tayorlash kulollarning 
zimmasida bo`lgan.Dunyo xalqlarining barchasida kulolchilik buyumlari ishlab 
chiqarish qadimdan boshlangan mehnat turi hisoblanishi bilan bir qatorda 
madaniyatining taraqqiy etishdagi vositalardan biri bo`lib kelmoqda.Insoniyat tarixida 
bozorning paydo bo`lishi bilan kulolchilik buyumlari bozorlarda alohida o`rin 
egallagani kulolchilikning taraqqiy etishiga birinchi va eng katta omil bo`lib 
hisoblanadi. Bizlarga ma`lumki O`zbekiston tarixan yoshi ulug` mamlakat 
hisoblanadi,o`zbek xalqi tarixida,ijtimoiy- iqtisodiy munosabatlarida kulochilik 
kasbi,kulolchilik mahsulotlari alohida ahamiyatga ega.Qadimgi davrdan boshlab to 
hozirgi kungacha xalqimizning madaniy hayotini o`zida aks ettirgan soha ham 
hisoblanadi.Topilgan kulolchilik buyumlari tariximizni o`rganishdagi asosiy 
arxeologik vosita ekanligini ham aytib o`tish joiz. 
Xosh,mamlakatimizda kulolchilikning tarixiy rivojlanishi qanday bo`lgan?Bu 
savolga javob berishni neolit davridan boshlaymiz. Chunki aynan neolit davridan 
boshlab 
loydan 
buyum 
tayyorlash 
boshlangan.Neolit 
davrining 
muhim 
kashfiyotlaridan biri sopolning kashf etilishi bo`ldi.Chunki bu davrga kelib olov kashf 
qilib bo`lingan loyni olovda pishirishning imkoni topilgan edi.Eneolit davriga kelib 
kulolchilik xumdonlari paydo bo`ldi.Endi idishlarni xumdonlarda pishirish boshlandi 
va bu kulolchilik mahsulotlari sifatini oshirdi.Eneolit davriga kelib sopol buyumlar 
sirtiga har xil naqshlar,hayvon,odam,qushlar tasvirini chizish bu buyumlarning 
ko`rinishiga o`zgacha jilo baxsh etib,estetikasini chiroyli oshirdi.Xorazmning 
Kaltaminor qishlog`i yonidagi Jonbosqal`adan topilgan sopol idishlar ichi tuxumsimon 
va ikki chekkasi qayiq uchiga o`xshagan sopol tovoq idishlar O`zbekiston hududidagi 
topilgan eng qadimiy sopol buyumlardan biri hisoblanadi. 

---

36 
Kulolchilikda loyga ishlov berish texnologiyasi vaqt o`tishi bilan takomillashib 
borgan.Kulolchilik mahsulotlari eng dastlabki paytda juda sodda edi,charx ixtiro 
etilmaguncha loyni qo`lda yasashgan,shuning uchun bronza davrigacha bo`lgan 
kulolchilik mahsulotlari ko`rinishi qo`polroq edi va buyumlarning ichi ham bir tekisda 
bo`lmagan.Bronza davridan,ya`ni,kulolchilik charxi ixtiro etilganidan so`ng,charx 
ustida ishlangan idishning ichi markazdan qochma kuch tasirida bir tekis,tashqi tomoni 
qanday shaklda bo`lsa,ichki tomoni ham shunday shaklda bo`lgan. 
O`zbekistonda bronza davri yodgorliklaridan biri bo`lmish Sopollitepa 
manzilgohidan topilgan sopol buyumlar o`ziga xosligi bilan ajralib turadi.Idishlarga 
deyarli chizilmagan,rangbaran,loyga juda nozik did bilan ishlov berilganligi 
Sopollitepa manzilgohi ustalarining kulolchilik bo`yicha ancha tajribaga ega 
ekanligidan dalolat beradi.Ular sopol katta xumlarda don mahsulotlarni saqlashgan,har 
xil zararkunandalardan himoya qilish maqsadida.Farg`ona vohasining Chust 
manzilgohidan miloddan avvalgi 2-mingyillikda topilgan kosa,ko`za,xum kabi sopol 
kulolchilik buyumlarining yuza qismiga geometrik shakllar chizilgan,ayrim sopol 
idishlar sirtiga naqshlar o`yib,qirib ishlangan. 
Xorazmning Tozabog`yob,Suvyorg`on,Amirobod madaniyatlaridan topilgan 
sopol buyumlar yuzini sir(glazur) bilan qoplash boshlangan.Bundan ko`rinib turadiki 
bu davrga oid sopol buyumlarini ustiga qoplama qoplash ham boshlangan.Bundan 
ko`zlangan maqsad sopol buyumlaridan ko`proq foydalanish,sopol buyumlarini tezroq 
tozalashga imkon bergan. 
Qadimda o`lkamizda kulolchilikning taraqqiy etishida va xalqlarnimng ijtimoiy 
hayotida shakllangan dinlarning roli ham alohida omil hisoblanadi.Zardushtiylik va 
buddaviklik dini bunga yaqqol misol bo`la oladi.Zardushtiylik dinida barchamizga 
ma`lumki vafot etkan inson jasadini suvga ham,olovga ham,suproqqa ham,havoda ham 
dafn etishmaga.Jasad ma`lum vaqtgacha maxsus tepalikda qo`yilgan va suyaklari 

---

37 
qolgandan so`ng ossuariyga(ostadon) solib qo`yilgan,ya`ni ossuariyga dafn 
etishgan.Ossuariy 
kulollar 
tomonidan 
yasalgan 
to`rburchaksimon 
sopol 
quticha,boshqalari har xil shaklda bo`lgan(odam shaklda bo`lganlari ko`p tarqalgan) 
sopol idishlardir.Ossuariyni tayyorlash ham kulollar zimmasida bo`lganligini 
yuqoridagi ma`lumotlardan bilishimiz mumkin.Buddaviylik dinida haykallarni yasash 
va ularni pishirish ham kulolchilik tajribasiga ega bo`lgan ustalar qo`lida edi. 
Qadimgi Xorazm davlatida kulolchilik san`ati o`ziga xos xususiyati bu kulolchilik 
idishlari dastgohida naqshlar bilan bezatilib,olovda yaxshilab pishirilganligi va idishlar 
ustiga har xil geometrik shakllar chilganligi va yozuvlar yozilganligidir. 
O`zbekiston hududida Kushonlar davrida ham kulolchilikka alohida e`tibor 
qaratilganligini biz Dalvarzintepadan topilgan kulolchilik mahsulotlaridan anglashimiz 
mumki.Dalvarzintepada kulollar yashaydigan ko`cha ham bo`lgan va xonalarining 
hashamatliligi bilan alohia ajralib turgan.Kulolar yashaydigan xonadonlar devorlari har 
xil bo`yoqlar bilan bo`yalgan,xonadonlardan haykalchalar ham topilga.Bundan 
ko`rinadiki kulolar ancha o`ziga to`q oilalardan bo`lgan.Kulolchilik xumdonlari ular 
yashaydigan uylariga yaqin joyda bo`lgan.Hozirgacha bu yerdan 10 dan ortiq 
xumdonlar topilgan ekan.Kulolchilik xumdonlari ikki qavatli bo`lgan,birinchi qavati 
o`t yoqadigan qavat,ikkinchi qavatda esa loydan yasalgan idishlar tuirgan.Birinchi 
qavatdan ikkinchi qavat o`rtasida to`siq bo`lgan va to`siqlarda 10 dan ortiq 
teshikchalar bor edi.Pastki qavatdagi olov issiqligi ikkinchi qavatga o`tishi natijasida 
idishlar pishirilgan.Topilgan sopol idishlar sifatliligi va chiroyliligi bilan ajralib 
turgan.Dalvarzintepa 
kulollari 
kulolchilik 
sohasida 
katta 
yutuqlarga 
erishganlar,ayniqsa kulolchilik xumdonlari kattaligi va kulolar tomonidan bir xil 
idishlarni navbat bilan tayyorlashi bunga misol bo`la oladi.
O`zbekiston hududida o`rta asrlar davri boshlanganidan so`ng, o`lkamizga 
Xiyoniylar, Kidariylar, Eftallar, Turk xoqonligi, mahalliy hokimliklar davri boshlandi. 

---

38 
Bu davlatlar hukmronligi davrida ham hunarmandchilik, jumladan, kulolchilik 
mahsulotlari ishlab chiqarilish davom etaverdi.Masalan Bolaliktepadan topilgan sopol 
idishlar VII-VIII asrlarga oid hisoblanada.Bu davrda ishlangan kulolchilik 
mahsulotlariga o`ymakorlik san`ati ham qo`shilganligini aytib o`tish joiz.Idishlarning 
sirti va pastki qismlari,dasta qismlari o`yib ishlangan naqshlar bilan bezatilgan.Keyingi 
davrlarda Afrosiyob va O`rta Osiyoning boshqa yerlarida topilgan arxeologik 
qazilmalar IX-XII asrlarda kulolchilikning bu yerlarda ancha rivojlanganligini 
ko`rsatadi,XIII asrdan boshlab mo`g`ullar hujumlari oqibatida nisbatan sekin 
rivojlangan kulolchilik XIV-XVI asrlarda ancha taraqqiy etdi.
Somoniylar, Qoraxoniylar, G`aznaviylar hukmronliklari davrida kulolchilik 
yanada rivojlandi. Buxoro, Samarqand, Xorazm, Bolosog`un, Termiz, Marv, 
Toshkentdan topilgan arxeologik topilmalardan buni bemalol korsak bo`ladi.Ayniqsa 
somoniylar davrida IX-X asrlarda kulolchilik ancha yuksak darajada taraqqiy etdi. Sirli 
sopol mahsulotlari keng tarqala boshlandi.Bu darvda gildan kulolchilik mahsulolari 
ishlab chiqarish ancha kengaydi va texnologiyasi takomillashdiSirli sopol buyumlar 
ustiga rangli naqsh chizish amaliy bezak san`ati yanada rivojlandi.Bu san`atning 
yuzdan ortiq turi bizgacha yetib kelgan va muzeylarimizni bezab turibdi.Bularning 
ko`pi Samarqanddan (Afrosiyob)dan topilgan bo`lib,Afrosiyob sirli sopollari nomini 
oldi.Bu sopol idishlar sirtiga oq,qora,qizil ranglar bilan,ba`zi hollarda sariq va feruza 
ranglar bilan naqshlar chizilgan,bu idishlarni ko`rgan odamning ko`ziga xuddi qirq xil 
rangda tovlanayotgandek ko`rinadi.Shu jumladan kulollar tomonidan tayyorlangan 
kosa va tovoqlarga ham boshqacha jilo berishgan,bu idishlarning ichki tomoniga ham 
alohida e`tibor qaratilgan.Somoniylar davrida sirlangan sopol idishlar ustida naqsh 
sifatida geometrik naqshlar va tabiat manzarasi bo`lmish daraxtdagi g`uncha,daraxt 
shoxlari,mevalardan anor,g`ayra,nok va boshqalar,ba`zi kulollar parrandalar, 
hayvonlar, oy tasvirlarini chizishgan. Bu davrda sopol buyumlar sirtiga arabiy 

---

39 
yozuvlar bilan nasihatomuz so`zlar,majoziy ma`nodagi gaplar ham yozilar edi.Bu amal 
hozirgi kungacha saqlanib qolgan.Buni biz bir tomondan insonlarga ommaviy tarbiya 
berish vosidasining bir turi deb atasak ham bo`ladi. 
IX-X asrlarda amaliy dekorativ san`at ham yuksak bo`lgan.Bu davrda O`rta 
Osiyoning ko`pgina shaharlarida kulolchilik ustaxobalari bo`lgan. Ko`p hollarda oq 
fonga ega bo`lgan sopol buyum yuzalariga qora qizg`ish-jigar rang bo`yoqlarda 
tasvirlar tushirilgan. Ko`pgina shahar va qishloqlarda kulolchilik ustaxonalari paydo 
bo`ldi. Bu davrda o`yma koshinlar ishlash ham keng tarqalgan. Bunday o`yma koshin 
va sopol buyumlar amaliyotda ishlatilgan, me`morchilik majmualarini bezatishda ham 
shunday asarlardan foydalanishgan. Samarqanddagi Ibrohim ibn Hasan(1186-1199), 
Termizdagi maqbara va saroylar, Xorazmda qurilgan masjid (Juma masjidi) shunday 
o`yma sopol koshinlarda tayyorlangan. 
Mo`g`ullar bosqinidan so`ng bir qadar kulolchilik mahsulotlari ishlab chiqarish 
ham ularga nozik did bilan ishlov berish ham susayib qoldi.Lekin baribir xo`jalik 
hayotda bu mahsulotlar eng kerakli hisoblanganligi bois ishlab chiqarish to`xtab 
qolgani yoq. 
Temuriylar davrida barcha soha rivojlangani kabi hunarmandchilik ham o`z 
ravnaqiga yetdi, jumladan kulolchilik ham. Kulollar qanday kulolchilik mahsuloti 
ishlab chiqarishiga qarab turli guruhlarga bo`lindilar. Masalan:kosagarlar,xum va 
xumchasozlar, tandirsozlar va boshqalar. 
Butun mintaqada bo`lganidek XIV-XVI asrlarda Buxoro keramikasida ham 
umumiy taomilga – chetdan keltirilgan Xitoy chinnisiga qiziqish kuzatiladi. Natijada 
keramikada yangi naqsh mavzuyi va o`ziga xos oq-havorang gamma paydo bo`ladi. 
Ana shu ikki rang gammasining uyg`unligi Buxoro keramikasining XX asr 
boshlarigacha bo`lgan taraqqiyotini belgilab beradi. XVIII asrda unda erkin motivli 
sarg`imtir fonda ko`k rangdagi rasmlar ko`pchilikni tashkil qilar edi.G`ijduvon 

---

40 
keramikasi tarixi sahifalarida usto Oxunjon, chinnisoz Boqijon, usto Abduqodir, usto 
Abdusattor, usto Rustamboy, usto Abdulaziz, Shamsuddin kalta, Sharofiddin chinnisoz 
va boshqa mashhur ustalarning nomlarini ko`rish mumkin. 
G`ijduvon keramikasi o`zida XX asr O`zbekiston an`anasini ifoda etadi. XX asr 
so`nggi yillarida G`ijduvon keramikasining asosiy shakllari kosa, duoba kosa, shokosa, 
nimkosa, dukki kosa, mashhadi kosa, sharbat kosa, tog`oracha, payola, qantdon tashkil 
etdi. 
G`ijduvon keramikasining texnologik xususiyatlaridan biri shundan iboratki 
,ustalar o`z mahsulotlarini bo`yoqlarga –yorqinlik, naqshlarga mayinlik, go`zallik 
baxsh etuvchi qalin sir qatlami bilan qoplangan. Tadqiqotchilarning fikricha, 
g`ijduvonlik kulollar idishlarga sir osti, bo`yoqlar tarkibiga qo`rg`oshin sirini ham 
solishadi, uni pishirish chog`ida u erib idishga o`zgacha, favqulodda ajib ko`rinish 
baxsh etadi. 
Ko`hna va boqiy shahar Buxoro o`zining kulolchilik mahsulotlari bilan butun 
dunyoga mashhur hisoblanadi.G`ijduvon kulolchilik maktabidan tashqari O`ba 
kulolchilik maktabida ishlab chiqarilgan idishlar sifati va ajoyib ko`rinishi bilan 
alohida ajralib turadi.Bunday kulolchilik mahsulotlaridan Amir xonadonidan tortib 
oddiy xalq xonadonlarida uy yumushlarida erkin foydalanilgan. Amirlikdan keyingi 
davrlarda ham Buxoro bozorlarida kulolchilik mahsulotlarining bozori chaqqon 
hisoblangan.Katta xumdonlardan xalq ijtimoiy turmushida suv ,don saqlash,vino 
tayyorlash va boshqa yumushlarda keng foydalanilgan.Kichik sopol buyumlaridan uy 
–ro`zg`or faoliyatida keng foydalanilgan.Sopol ko`zalardan termos sifatida ham 
foydalanishgan.Chunki qalinroq sopol ko`zalarga solib qo`yilgan suv,sut mahsulotli 
o`z haroratini uzoqroq muddatgacha saqlab turadi. 

---

41 
XX asrning 20-yillaridan kulollar mehnatini tashkil etishga e`tibor berildi. 
Toshkentda tajriba kulolchilik, Samarqandda kulolchilik ustaxonalari ochildi. 
Toshkentda kulollar tayyorlaydigan qisqa muddatli kurslar tashkil qilindi. 
Arxeologik 
materiallar 
kulolchilik 
mahsulotlarining 
asrlar 
davomida 
takomillashib borganidan dalolat beradi. O`tgan davr kulolchilik mahsulotlariga, uning
turi va bezaklariga katta o`zgarish yasadi. O`tmishda tayyorlangan shamdon, 
qorachiroq, sarxona, jomashov, xum singari idishlarga ehtiyoj qolmadi. Guldon, 
tovoq, lagan singari sopol idishlar va mahsulotlarga ehtiyoj katta. Memorchilikda ham 
kulolchilik mahsulotlaridan (koshin, parchin va boshqalardan) keng 
foydalanilmoqda. 
Hozirgi kunda amaliy bezatish shakli va tayyorlanish usuliga ko`ra turli 
kulolchilik maktablari faoliyat yuritadi.Farg`ona(Rishton,G`urumsaroy),Buxoro-
Samarqand (Samarqand, Urgut, G`ijduvon, O`ba), Xorazm (Madir, Kattabog`), 
Toshkent. Buxoroda mashhur bo`lgan G`ijduvon kulolchilik markazi ilk o`rta asrlarda 
paydo bo`lib,davom etib, hozirgacha faoliyat yuritayotgan maktablardan biridir.XX 
asr birinchi yarmidan boshlab bu maktabga Narzullayevlar sulolasi o`zining 
mehnati,aql zakovati bilan katta hissa qo`shib kelmoqdalar.Sulola asoschisi 
Narzullayev Ibodulla (1927,G`ijduvon)-usta kulol,G`ijduvon kulolchilik maktabining 
6-avlodi vakili.G`ijduvon kulolchilik ananalarini rivojlantirgan.Uning ortidan 
farzandlari 
ham 
bu 
kasbni 
zo`r 
mahorat 
bilan 
amalga 
oshirib 
kelmoqdalar.Yevropa,Amerika,`Osiyo mamlakatlarida o`tkaziladigan tanlovlarda 
muvaffaqiyatli faoliyat olib bormoqdalar. 
Mustaqil O`zbekiston Respublikasida kulolchilikka katta e`tibor qaratilgan va 
qaratilib kelinmoqda. Mamlakatimizda har yili kulolchilikka oid videokonferensiyalar, 
xalqaro anjumanlar, ko`rgazmalar va boshqa ishlar amalga oshirib kelinmoqda. 2020–
yil 25–iyun kuni O`zbekiston Respublikasi ―Hunarmand‖ uyushmasi hamda Fransiya 

---

42 
kulollar uyushmasi bilan birgalikda hunarmand usta kulollar ishtirokida
videokonferensiya orqali uchrashuv bo`ldi. Bu uchrashuvda o`zaro fikr va tajriba 
almashilindi. O`zbekistondagi kulolchilik markazlari faoliyati, ish usullari haqida 
gapirildi. 2021 –yil 10-11- aprel kunlari mamalakatimizda kulolchilik bo`yicha 
xayriya anjumani o`tkazildi, anjumandagi ko`rgazmalardan tushgan pul mehribonlik 
uyiga xayriya tariqasida topshirildi. 
Prezident Shavkat Mirziyoyevning 2017-yi 17-noyabrdagi farmonidan keyin 
hunarmandchilikni rivojlantirish va hunarmandlar uchun keng imkoniyatlar yaratila 
boshlandi.Farmonga binoan Rishtonda 20 ta ikki qavatli kulollar xonadoni,Rishton 
tarixiy muzeyi,bank xizmatlari markazi tashkil etildi.Uylarning birinchi qavatida 
kulolar ustaxonasi,do`koni joylashdi,ikkinchi qavatida esa ustalar o`z oila a`zolari 
bilan yashashlari uchun sharoit yaratildi.Har bir xonadonda 6 o`rinli mehmonxonalar 
ham mavjud.Chet eldan kelib kulollar ishlarini o`rganishlari uchun bunday 
mehmonxonalar 
qurilgan.Kulolchilik 
mahsulotlari 
BAA,Chexiya,Turkiya,Rossiya,Ozarbayjon,Qozog`iston,Qirg`iziston,Tojikiston kabi 
davlatlarga export qilinmoqda. 
Davlat rahbari Rishton shahrida kulolchilik buyumlarini ko`zdan kechirar 
ekan:Bu idishlarda mehnat bilan,yurak bilan birga tarix ham bor.Hamma 
yo`nalishlarda milliy an`analarimizni tiklayapmiz.Sopol buyumlarni ham yana 
ommalashtirib,har bir xonadonga kiritish kerak.Ularni chet elliklar juda 
qadrlaydi.Chunki chiroyli,sifatli,ekologik toza.Yurtimizdagi har bir uyda mana 
shunday idishlar bo`lsa,ham milliy iftixor,ham ma`naviyat bo`ladi,-dedi Shavkat 
Mirziyoyev. 

---

43 
Albatta bu haq gap.Kulolchilik buyumlarimizda tarix o`z aksini topgan,bular 
ijtimoiy-iqtisodiy hayotda alohida o`rinda turishidan tashqari arxeologlar uchun 
moddiy manba bo`lib xizmat qiladi.Yangi O`zbekistonda kulolchilik buyumlari keng 
miqyosda ishlatiladi,ayrim sohalarda yangilanishlar bo`ldi,sopol buyumlari o`rnini 
plasmassa,polietilin mahsulotlari egalladi.Lekin sopol buyumlar biologik jihatdan 
xavsiz idish hisoblanadi.Shuning uchun ham yurtboshimiz sopol buyumlarni har bir 
xonadonga olib kirishimiz kerakligini ta`kidlaydilar. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.O`zbekiston hunarmandchiligi va amaliy san`ati.I Ensiklopediya.‖O`zbekiston milliy 
ensiklopediyasi‖,Davlat ilmiy nashriyoti.Toshkent-2016. 
2.O`zbekiston hunarmandchiligi va amaliy san`ati.II Ensiklopedia.‖O`zbekiton milliy 
ensiklopediyasi‖,Davlat ilmiy nashriyoti.Toshkent-2017. 
3.Abdullayev.N.O`zbekiston san`ti tarixi.-Toshkent.2007,12,20,83-bet. 
4.Pidayev.Sh.Sirli kushonlar imperiyasi.-Toshkent.1990.25-bet 
5.Ne`matov.N.Davlati somoniyon.-Dushanbe.1989.182-183-bet. 
6.Jabborov.I. Yuksak madaniyat va noyob ma`naviyat maskani.-Toshkent. 2012. 227-
bet. 
7.Sultonov.F,Bozorboyev.F. O`rta asrlar tarixi.-Toshkent.2007. 334-bet. 
8.Buxoro sharq durdonasi.-Toshkent. 1997. 115-116-bet. 

---

44 
9.Ergashev.Q, Hamidov.H. O`zbekiston tarixi.-Toshkent. 2015. 78-bet. 
10.yuz.uz.Yangi O`zbekiston. Davlat rahbari Rishtondagi kulolchilik markazini 
ko`zdan kechirdi. 4-fevral. 2021. 
11.handcraftman.uz.‖Hunarmand‖ uyushmasi axborot xixmati. 25-iyun. 2020. 

---

45