Reja: sug’oriladigan yerlarda sho’rlanishning tasiri tuproqda tuzlar to’planishidagi geokimyoviy jartayonlar tuzlarning suvda eruvchanlik darajasi

Sho’rlanish tabiiy va antropogen omillar natijasi bo’lishi mumkin. Tabiiy (birlamchi) sho’rlanishning asosiy sharoiti - bu joyning (xududning) kuchsiz zovurlashganligi va grunt suvlari satxining yer yuzasiga yaqin joylashganligi sharoitida bug’lanishning atmosfera yog’inlari ustidan sezirarli miqdorlardagi ortiqligidir. Tuz to’planish tuproq xosil qiluvchi jinslar yoki grunt suvlaridagi relikt tuz zaxiralari fonidagi arid iqlimli regionlarda yakkol namoyon bo’ladi. Tabiiy tuz to’planishining ikkinchi omili - tuzlarning shamol yordamida olib kelinishidir.

2. Tuproqda tuzlar to’planishidagi geoqimyoviy jarayonlar va umumiy konuniyatlar. Zaxarli va zaxarsiz tuzlar. Sho’rlangan tuproqlarni xosil bo’lishida ishtirok etuvchi tuzlar, tuzli birikmalarni shakllanishidagi asosiy elementlar - Ca, Mg, Na, K, Cl, S, N, V, Si lar xisoblanadi, shuningdek Sr, Li xamda I va Br elementlarining xam tuproq sho’rlanishi jarayonidagi ishtiroki tadqiqodlarda aniqdangan. Bu elementlarning migratsiyasi va ularning tuproqda to’planishi asosan quyidagi gipotetik tuzlar: xloridlar - NaCI, KCl, MgCl2, CaCI2; sulfatlar - Na2SO4, MgSO4, K2SO4, CaSO4; karbonatlar - Na2CO3, NaHCO3, MgCO3, CaCO3, Ca(HCO3)2; nitratlar - NaNO3, KNO3; boratlar - Na2B2O2 va boshqalar ko’rinishida sodir bo’ladi. Bu tuzlarga yana erigan kremnezyom - SiO2 x N2O; silikatlar - Na2SiO4, K2SiO3, CaSiO3 va ishkoriy metallar gumatlari xam kushilishi mumkin

2. Tuproqda tuzlar to’planishidagi geoqimyoviy jarayonlar va umumiy konuniyatlar. Zaxarli va zaxarsiz tuzlar. Sho’rlangan tuproqlarni xosil bo’lishida ishtirok etuvchi tuzlar, tuzli birikmalarni shakllanishidagi asosiy elementlar - Ca, Mg, Na, K, Cl, S, N, V, Si lar xisoblanadi, shuningdek Sr, Li xamda I va Br elementlarining xam tuproq sho’rlanishi jarayonidagi ishtiroki tadqiqodlarda aniqdangan. Bu elementlarning migratsiyasi va ularning tuproqda to’planishi asosan quyidagi gipotetik tuzlar: xloridlar - NaCI, KCl, MgCl2, CaCI2; sulfatlar - Na2SO4, MgSO4, K2SO4, CaSO4; karbonatlar - Na2CO3, NaHCO3, MgCO3, CaCO3, Ca(HCO3)2; nitratlar - NaNO3, KNO3; boratlar - Na2B2O2 va boshqalar ko’rinishida sodir bo’ladi. Bu tuzlarga yana erigan kremnezyom - SiO2 x N2O; silikatlar - Na2SiO4, K2SiO3, CaSiO3 va ishkoriy metallar gumatlari xam kushilishi mumkin