Reja: Qishloq xo’jaligining respublika iqtisodiyotidagi o’rni va ahamiyati

QIShLOQ XO’JALIGIDA MULK VA TADBIRKORLIK SHAKLLARI
Reja:
1.Mulk va tadbirkorlik haqida tushuncha, uning iqtisodiy negizi, shakllari.

0. 
   2.Qishloq xo’jaligidagi davlat korxonalari, ularning rivojlanishi.
   
1. 
   3. Jamoa va shirkat xo’jaliklari, ularning hozirgi holati.
   

Mulk va tadbirkorlik haqida tushuncha, uning iqtisodiy negizi, shakllari
Qishloq xo’jaligi o`zining asosiy maqsadiga erishish uchun tarmoqda tadbirkorlik faoliyatlarini amalga oshirilishini taqozo etadi. Tadbirkorlik -mulkchilik sub'ektlarining qishloq xo’jalik mahsulotlari yetishtirish, ularni qayta ishlash va sotish hamda xizmatlar ko’rsatish natijasida foyda yoki daromad olishga qaratilgan tashabbuskorlik bilan faoliyat ko’rsatishidir. Bozor iqtisodiyoti sharoitida tadbirkorlik qishloq xo’jaligida ham yuridik, ham jismoniy shaxslar tomonidan amalga oshiriladi. Bu jarayonda ular O’zbekiston Respublikasining «Mulk to’g`risida»gi, «Korxonalar to’g`risida»gi hamda «Tadbirkorlik to’g`risida»gi va boshqa qonunlari talablariga qat'iy rioya etishlari zarur. Ular faoliyatlarini samarali amalga oshirishlari uchun mustahkam iqtisodiy negizga ega bo’lishlari kerak. Ularning iqtisodiy negizini esa mulk tashkil etadi. Mulk O’zbekiston Respublikasida “Mulk to`g`risi”dagi qonunga binoan quyidagi shakllarda bo’lishi mumkin:
-Xususiy hamda shaxsiy mulk. Bu shakldagi mulk egasi o’z mol-mulkiga xususiy, shaxsiy tarzda egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf etish huquqlariga egadir. Xususiy mulk mulkdorning ishlab chiqarish jarayonida o’z mehnati va yollanma mehnatni qo’llashi orqali shakllanadi. Shaxsiy mulk uning egasining shaxsiy mehnat qilishi natijasida tashkil topadi. Ularga shaxsiy va oila mulki hisoblangan fermer, dehqon xo’jaliklarining mulki kiradi.
-Shirkat (jamoa) mulki. Bu mulk tarkibiga qishloq xo’jaligida jamoa korxonalarining, shirkat xo’jaliklarining, ijara korxonalarining hamda birlashmalarning mulklari kiradi.
-Aralash mulk. Bu mulk turli xildagi mulkchilik shakllarining o’zaro manfaatli uyg`unlashishi natijasida shakllanadi. Jumladan, respublika qishloq xo’jaligidagi jamoa, shirkat va davlat mulkchiligiga asoslangan xo’jaliklarning chet ellardagi korxonalar bilan birikib faoliyat yuritish maqsadida tashkil etgan qo’shma korxonalarning mulki.
Davlat mulki. Qishloq xo’jalik ishlab chiqarishi bilan shug`ullanadigan davlat korxonalarining mulkidir.
Boshqa davlatlar hamda xalqaro tashkilotlar, yuridik hamda jismoniy shaxslar mulki. Mulkchilikning bu shakliga asoslangan holda chet davlatlar, xalqaro tashkilotlar, yuridik hamda jismoniy shaxslar qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishi bilan shug`ullanadigan mustaqil korxonalarni yoki o’z bo’limlarini, vakolatxonalarini tashkil etishlari mumkin.
Demak hozirgi davrda qishloq xo`jaligida amaldagi qonunlar talablariga binoan mulkning quyidagi shakllari faoliyat ko`rsatmoqda:

• 
  Davlat mulki;
  
• 
  Jamoa mulki;
  
• 
  Xususiy mulk;
  
• 
  Aralash (qo`shma) mulk.
  
•