Reja: Qishloq xo’jaligining respublika iqtisodiyotidagi o’rni va ahamiyati

Agrosanoat majmuasining holati, iqtisodiy-ijtimoiy
samaradorlik darajasi, ularni rivojlantirilishi.
Respublika agrosanoat majmuasi tarkibidagi tarmoqlarning tashkiliy, texnikaviy, texnologik, iqtisodiy hamda ijtimoiy o`zaro bog`lanishi, ya'ni integratsiyalashuvi natijasida mehnat taqsimoti amalga oshirilmoqda. Bu hol agrosanoat majmuasi ixtiyoridagi barcha resurslardan, shu jumladan, cheklanganlaridan ham samarali foydalanilishini ta'minlashga, texnika va texnologiyalarni rivojlantirishga, ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizatsiyalashtirishga, avtomatlashtirishga, elektrlashtirishga, kompyutyerlashtirishga hamda tarmoqlarni boshqarishni takomillashtirishga qaratilgan. Ular talab darajasida amalga oshirilishi natijasida xaridorgir, raqobatbardosh oziq-ovqat hamda xalq iste'moli mollari ishlab chiqarish hajmi ortadi. Ular iste'molchilarga sifatli va qulay usullar bilan yetkazib borilishi natijasida aholining shu mahsulotlar bilan ta'minlanishi darajasi ortib, majmua tarkibidagi tarmoqlarning foydalari ko`payadi. Natijada agrosanoat majmuasining iqtisodiy samaradorligi yuksaladi.
Agrosanoat majmuasining iqtisodiy samaradorlik darajasini quyidagi ko`rsatkichlar yordamida aniqlash mumkin:
Jumladan, Respublika agrosanoat majmuasining yalpi mahsuloti. U majmua tarkibidagi tarmoqlar korxonalarining bir yil mobaynida ishlab chiqargan tayyor mahsulot va ko`rsatgan xizmatlar summasidan tashkil topadi. Yalpi mahsulotning miqdori har bir tarmoq bo`yicha absolyut, ya'ni natural ko`rsatkichlar yordamida hisoblanadi (tonna, dona, banka, litr, shisha idishda, tonna.km, et.gektar.). Bu ko`rsatkich yordamida agrosanoat majmuasidagi tarmoqlar yalpi mahsulotining miqdori alohida- alohida aniqlanib, avvalgi yillardagi raqamlar bilan taqqoslanib, tarmoqlarning qanday holatdaligi aniqlanadi. Masalan, qishloq xo`jalik mashinasozligi korxonalari 1997 yilda 2852 dona traktor, 1049 dona paxta terish mashinalari ishlab chiqargan bo`lsa, 2000 yilda tegishlicha 954, 337 donadan ishlab chiqargan. 2009-yilga kelib bitta ham pahta terish mashinasi ishlab chiqarilmagan. Bu raqamlar shu muddatda tarmoq mahsulotlarining kamayib borayotganligini isbotlaydi. Bu jarayonlar so`ngi yillarda ham sodir bo`lmoqda, 2000-2009-yillarda qishloq xo`jaligida g`alla yetishtirish 3,9 mln. tonnadan 7.3 mln. tonnaga yetgani uning hajmi 1,8 martaga oshganligini ko`rsatadi. Natijada non va non mahsulotlari ishlab chiqarish sezilarli darajada ko`paydi. Paxta xomashyosi yetishtirish hajmi 2000-2009 yillarda 4,1 mln. tonnadan 3,4 mln. tonnaga tushgan, ya'ni 19,1 foizga kamaygan. Shuning natijasida paxta tolasining miqdori ham 1,2 mln.tonnadan 1,17 mln. tonnaga tushgan yoki 2,5 foizga kamaygan. Bunday hol o`simlik yog`i, sovun ishlab chiqarish hajmining kamayishiga olib kelgan. Shu yillarda spirtli ichimliklar ishlab chiqarish nisbatan oshgan. So`ngi yillarda sabzovot mahsulotlarini go`sht va sut ishlab chiqarish hajmi oshib bormoqda.