Режа: Мотивларнинг мазмуни ва моҳияти. Мотивларнинг турлари

Карьера турлари:
1. Ташкилот ичидаги карьера. Бу шуни англатадики, маълум бир ходим касбий фаолияти давомида ривожланишнинг барча босқичларидан ўтади: ўқиш, ишга жойлашиш, касбий ўсиш, индивидуал касбий қобилиятларни қўллаб -қувватлаш ва ривожлантириш, нафақага чиқиш. Муайян ходим бу босқичларни кетма -кет битта ташкилотда амалга оширади.
2. Ташкилотлараро карьера. Олдинидан фарқли ўлароқ, ходим турли босқичларда кетма -кет ўтиб, турли ташкилотларда турли лавозимларда ишлайди.
Бу икки тур ихтисослаштирилган ва ихтисос бўлмаган бўлиши мумкин.
3. Ихтисослаштирилган карьера. Муайян ходим мартаба босқичларини кетма -кет битта ёки турли ташкилотларда ўтиши мумкин, лекин у ихтисослашган битта касб ва фаолият доираси доирасида.
4. Ихтисослашган карьера. Барча босқичлар ҳар хил касблар доирасида, ҳам битта, ҳам турли ташкилотларда амалга оширилади. Мисол - Япония: менежер компаниянинг ҳар қандай бўлимида мутахассис бўлиб ишлаши керак ва маълум бир вазифа учун эмас, балки компанияга 3 йилдан ортиқ қолмасдан, ҳар томондан қараши керак.
5. Вертикал карьера. Структуравий иерархиянинг юқори даражасига кўтарилиш (юқори даражадаги иш ҳақи билан бирга олиб бориладиган рағбатлантириш).
6. Горизонтал карьера. Ёки фаолиятнинг бошқа функционал соҳасига ўтиш ёки ташкилий тузилмада қатъий расмий фиксацияга эга бўлмаган босқичда маълум бир хизмат вазифасини бажариш (масалан, вақтинчалик гуруҳ раҳбари); олдинги босқичдаги вазифаларнинг кенгайиши ёки мураккаблашиши ҳам горизонтал мартаба билан боғлиқ бўлиши мумкин.
7. Қадамли карьера - горизонтал ва вертикал мартаба элементларини бирлаштирган мартаба тури. Ходимнинг ўсиши вертикални горизонтал ўсиш билан алмаштириш орқали амалга оширилиши мумкин, бу сезиларли таъсир кўрсатади. Бу шакл ҳам ташкилот ичидаги, ҳам ташкилотлараро шаклларда бўлиши мумкин.
8. Яширин карьера - бошқалар учун унчалик аниқ бўлмаган касб тури. У чекланган миқдордаги ходимлар учун, қоида тариқасида, ташкилот ташқарисида кенг бизнес алоқалари билан мавжуд. Марказдан ташқари мартаба - бу ташкилотнинг асосий қисми, етакчилиги томон ҳаракат сифатида тушунилади. Масалан, ходимни бошқа ходимлар учун мавжуд бўлмаган учрашувларга таклиф қилиш.
Карьерани амалга ошириш жараёнида барча турдаги касбларнинг ўзаро таъсирини таъминлаш муҳим аҳамиятга эга. Амалиёт шуни кўрсатадики, ходимлар кўпинча маълум бир жамоада ўз истиқболларини билишмайди. Бу ходимлар билан ишлашнинг ёмон ташкил этилганлигидан, ташкилотда карьера режалаштириш ва назорат қилинмаганлигидан далолат беради.
Карьера моҳияти - бу одамнинг ўз эҳтиёжларини иложи борича тўлиқ қондиришга имкон берадиган лавозимга эришиш истаги, шунинг учун карерист характерланади:

• 
  ўз қадр-қимматига мос келадиган ҳаракатларни бажаришга имкон берадиган лавозимни эгаллаш;
  
• 
  иш ёки ижодий характердаги лавозимга эга бўлиш;
  
• 
  профессионаллик ва малаканинг ривожланиши ва ўсишига эътибор қаратиб, ўз бизнесининг юқори малакали мутахассиси бўлиш;
  
• 
  муайян даражадаги мустақилликка эришишга имкон берадиган лавозимда ишлаш;
  
• 
  Яхши иш бор , у мунтазам равишда тўланади ва қўшимча даромад келтиради;
  
• 
  иш топинг иш мажбуриятлари қулай муҳитда ва бошқалар.
  

Ходимларнинг мартаба поғонасида кўтарилишига тўсқинлик қиладиган омиллар орасида қуйидагилар мавжуд:

• 
  ходимнинг ўзини ўзи бошқаролмаслиги;
  
• 
  ходимнинг ижодий фикрлашининг йўқлиги;
  
• 
  ходимнинг фақат ўзига ва шахсий мақсадларига йўналиши;
  
• 
  ходимларнинг жамоавий ишни бажара олмаслиги.
  

Ривожланган ташкилотларда кадрлар бўйича мутахассислар ходимларни мартаба режалаштириш ва режаларни амалга ошириш асосларига ўргатиш учун курслар ўтказадилар.

Шунингдек, ушбу амалга ошириш жараёнида ҳамкорлик тамойиллари тушунтирилади. Шу билан бирга, ходимнинг жавобгарлиги аниқланади. Шахсий омилларни ҳисобга олиш керак:

• 
  профессионаллик;
  
• 
  психофизиологик хусусиятлар;
  
• 
  ижтимоий хусусиятлар.
  

Уларга мартаба бошқаруви жараёни таъсир кўрсатиши керак. Агар корхонанинг кадрлар бошқаруви ходимнинг карьерасини бошқаришга имкон берадиган тарзда тузилган бўлса, бу қуйидагиларга ёрдам беради:

• 
  ходимнинг карьерасини тезлаштириш ва унинг турмуш даражасини яхшилаш, бу эса қониқишга ёрдам беради;
  
• 
  ҳаётнинг бошқа соҳаларини янада режалаштиришга ҳисса қўшадиган ходимнинг мартаба истиқболлари тўғрисида аниқ тасаввурга эга бўлиш;
  
• 
  касбий фаолиятни амалга оширишга тайёргарлик;
  
• 
  меҳнат бозорида рақобатбардошликни ошириш.
  

Учун самарали бошқарув Ходимнинг мартабаси учун мартаба ўсиши учун шахсий ҳаёт режасини тузиш керак бўлади, унга 3 компонент киради:

1. 
   Ҳаётий вазиятни баҳолаш.
   
2. 
   Муайян мартаба чўққиларига эришиш учун шахсий мақсадларни белгилаш.
   
3. 
   Шахсий мақсадларни белгилаш ва уларга эришиш режасини ишлаб чиқиш, бунга доимо риоя қилиш керак.
   

Карьерани бошқариш усуллари ва тамойиллари
Бошқарув усули деганда менежментга имкон берадиган барча усулларнинг йиғиндиси тушунилади амалдорлар бўйсунувчиларга таъсир қилади.
Анъанавий бўлинма карьерани бошқариш усулларининг турли гуруҳларини ўз ичига олади:

1. 
   Ташкилий, яъни мақсадларга эришиш учун жамоавий муносабатларга қаратилган.
   
2. 
   Иқтисодий, ходимларни меҳнатга ундайдиган ўзига хос бонус мотивациясини яратиш орқали таъсир қилади.
   
3. 
   Ижтимоий-психологик, қўлланишга эътибор ижтимоий омиллар шунингдек, жамоани бошқариш билан боғлиқ бўлганлар.
   

Профессионаллар карьерани самарали бошқаришга имкон берадиган учта принтсип гуруҳини ажратиб кўрсатишади:

• 
  умумий - сиёсат ва иқтисоднинг бирлиги, мустақиллик ва марказчилик, асослилиги ва самарадорлиги бошқарув қарорлари Ходим этарлича юқори эҳтиёжларга эришганида, шахсий мартабани бошқариш жараёнида умумий ва маҳаллий манфаатларнинг моҳирона комбинатсияси;
  
• 
  махсус - истиқбол, прогрессивлик, изчиллик ва бошқалар;
  
• 
  ягона маркетинг ишчи кучи, мартаба хавфи, рақобатбардошлик ва бошқалар.