Reja: Mashina detallari, mexanizmlar va uzatmalar

4 5
А 1 = - = = = Е Г
....... .......
f
a)
1 2
3
4. 
5
1.3-rasm. Muftalar:
a - vtulkali; / va 5 - vallar; 2 va 4 -  shponkachalar; 3 -  vtulka; b -  vtulka - barmoqli; / va
4 -  yarim muftalar; 2 -  barmoq; 3 -  vtulka; 5 - shponka o‘yig‘i; d -  kulachokli ilashmali; 
I -  yetakchi val; 2 -  yarim mufta, mahkam o ‘matilgan; 3 va 6 -  chiqiqlar (kulachoklar);
4 -  yarim mufta; 5 -  yetaklanuvchi val; e -  saqlash muftasi; 1 m 2 -  xrapovikli disklar; 
3 -  prujina; 4 -  shayba; 5 - gayka.
Qo‘zg‘almas muftalarga vtulkali va flanesli muftalar kiradi.
Vtulkali muftalar ikkita aniq o ‘matilgan vallami biriktirish uchun 
ishlatiladi. Ularda burovchi moment shponkalar, shlislar, shtiftlar yorda­
mida uzatiladi. Montaj ishlarida va vallami o‘zaro bogiash va ajratishda 
vtulkani val bo‘ylab siljitiladi. Agar vallar yetarli darajada o‘qdosh 
boim asa, elastik, sharnirli yoki vtulka-barmoqli muftalar o‘matiladi.
Elastik muftalar o ‘qlar bir-biriga nisbatan siljigan vallami biriktirish 
uchun qoilaniladi. Elastik muftalarga vtulka-barmoqli mufta misol 
boiadi va uning elastik elementi metallmas materiallardan tayyorlanadi.
Ulovchi muftalar ishni to‘xtatgan holda vallami bir-biriga ulash va 
ajratish imkonini beradi. Ularga ilashish asosida ishlaydigan (kulachokli, 
tishli) muftalar va ishqalanish asosida ishlaydigan (friksion) muftalar 
kiradi. Kulachokli muftalar ko‘ndalang sirtida ishlash uchun moijallangan
15

tishlari bo‘lgan (kulachokli) ikkita yarim muftadan iborat. Ish jarayonida 

yarim muftalardan birining tishlari ikkinchisining tishlari orasiga kiradi. 
Yarim muftalamingbiri valga m aium tigizlikbilan o ‘tkaziladi va shponka 
vositasida mahkamlab qo‘yiladi, ikkinchisi val o‘qi bo‘ylab bemalol surila 
oladigan qilib, yo‘naltiruvchi shponka vositasida o ‘matiladi.
Boshqariladigan ulovchi muftalardan yana biri tishli muftalardir. Bu 
xil muftalar ikkita yarim muftalardan iborat bo‘lib, ulardan biri ichki tishli, 
ikkinchisi esa sirtqi tishli g‘ildirakka o‘xshash boiadi. Tishli muftalar 
avtomobillar va traktorlar uzatmalar qutisining birlamchi va ikkilamchi 
vallarini biriktirish uchun ishlatiladi.