Reja: Mashina detallari, mexanizmlar va uzatmalar

1.11-rasm. Differensial mexanizmi:
1 va. 6 -  yarimo‘qIar; 2 -  katta konussimon 
shestemya; 3 - satellit o ‘qi; 4 va 8 - kichik 
konussimon shesternya-satellitlar; 5 -  diffe- 
rensiaJ qutisi; 7 va 9 -  yarimo‘qlaming 
konussimon shestemyalari.
Planetar uzatmalarning tuzilishi 
ixcham, bir pog‘onada uzatish so- 
nining qiymati katta bo‘lganligi tu- 
fayli turli sohalarda ishlatilishi mum- 
kin. Masalan, dastgohlarda, avto- 
mobillarda 
aylanma 
harakatlarni 
qo‘shish, ayirish kerak bo‘lgan hollarda avtomatik ravishda bu harakat­
larni boshqarish uchun shuningdek, nisbatan katta bo‘lmagan quvvatlarni 
uzatish uchun hamda kinematik mexanizm sifatida ishlatilishi mumkin.
Differensial mexanizmi (1.11-rasm) — bu planetar mexanizmning 
bir ko‘rinishi bo iib , traktor va avtomobillar g‘ildiraklarini burish 
uchun mo‘ljallangan. Egri va notekis y o i bo‘ylab harakatda differensial 
burovchi momentni yarim o‘qlaming yetakchi g ‘ildiraklari o'rtasida 
tashqi g ‘ildiraklaming aylanishiga qarshilik kuchning miqdoriga teskari 
proporsional ravishda taqsimlaydi. Differensial mexanizm mashina 
yetakchi g‘ildiraklarining bir vaqtning o ‘zida turli tezliklar bilan
j
f
.!
f
b
г — т Н
.
/ ... *
7
1.12-rasm. Motor-reduktor:
/ - elektr dvigateli; 2 - reduktor; 3 va 4 -  tishli shesternyalar jufti.
22
aylanishiga imkon yaratadi. Yarim o ‘qlar 1 va 6 da joylashgan konussimon 
tishli gildiraklar 7 va 9 satellitlar 4 va 8 bilan o‘zaro ilashgan boiib, ular 
differensial korpusi bilan bogiangan krestovina sapfalarida aylanadi.
R eduktorlar (1.12-rasm) - alohida agregat ko‘rinishida tayyorlan- 
gan, doimiy uzatish soniga ega, burchak tezlik va burovchi momentni 
o‘zgartirish uchun m oijallangan mexanizmlardir.
Agar reduktorda uzatish sonini bir necha tezlikni olish mumkin qilib 
o‘zgartirish imkoni b o isa, bunday mexanizm uzatmalar qutisi deyiladi. 
Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishida tezlikni o‘zgartirish zaruriyati, 
dvigatel tirsakli vali aylanish tezligi qishloq xo‘jalik mashina va qurollari 
tezliklaridan katta ekanligi bilan' bogiiq. Tezlikning kamayishi bilan 
burovchi moment ortadi va u mashina ishchi organlariga uzatiladi.
1.5. M ashing apparat, agregat, moslama, 
qurilma va mashinalar tizimi to‘g‘risida 
tayanch tushunchalar
M ashina deb energiya, material yoki m aium otlam i o‘zgartirish 
uchun aniq yo‘naltirilgan harakatlarni bajaruvchi bir qancha mexanizm­
lar birikmasiga aytiladi.
Umumiy holda har bir mashina uch qismdan tuzilgan boiadi: dviga­
tel