Reja: Mashina detallari, mexanizmlar va uzatmalar

halqa; 9 - koronali gayka; 1 0 -  shplint.
12
Shpilka - ikkala uchida ham rezbasi b o ig an silindrik sterjen.
Gayka -  bolt, vint yoki shpilkaga burab kiritiladigan rezbali teshigi 
boigan detal.
Shayba bolt yoki gayka kallagi tagiga o'matilib, o ‘zaro biriktiriluvchi 
detallar yuzalari shikastlanishining hamda o'zgaruvchan kuch va moment 
ta’sirida rezbali birikmalar o‘z-o‘zidanburalib bo‘shashining oldini oladi.
Shtiftlar silindrik yoki konussimon b o iib , detallami o‘zaro biriktirish 
yoki mahkamlab o‘rnatish uchun ishlatiladi.
Shplintlar bolt, shpilka teshiklariga, tirsakli val, gayka o‘yiqlariga 
o‘matiladi va ulaming o‘z-o‘zidan buralib bo‘shab ketishining oldini 
oladi. 
'
Shponkalar - vallarga shkiv, shestemya, yulduzcha kabilami mah- 
kamlash uchun ishlatiladigan detal. Shakliga ko‘ra prizmatik, segmentli, 
silindrsimon va ponasimon turlarga boiinadi.
Shlisli birikmalar ko‘p shponkali birikmalar kabi b o iib , ularda shlislar 
shponka vazifasini o ‘taydi hamda biriktiriluvchi val va detail gupchagi 
tanasida yasaladi.
Parchin mixlar - m aiu m shakldagi kallagi b o ig a n sterjenlar b o iib , 
mashinalarda parchin mixli birikmalar hosil qilishi uchun ishlatiladi. 
Parchin mixlar p o ia t, aluminiy, jez, mis simlardan tayyorlanadi.
Umumiy maqsadli detallar -  barcha mashinalarda ko‘p uchraydigan 
bir turdagi detallar.
Vallar va о ‘qlar mashinalarda tishli gildirak, shkiv, yulduzcha kabi 
aylanuvchi detallami o‘matish uchun ishlatiladi. Bir vaqtning o ‘zida vallar 
aylanma harakatni uzatishda qatnashadi, o ‘qlar esa harakat uzatishda 
qatnashmaydi. Ish jarayonida vallar burovchi va eguvchi kuchlanishlar 
ta’sirida, o ‘qlar esa faqat eguvchi kuchlanish ta’sirida boiadi. Valning 
podshipniklarga tayanadigan qismi sapfa deyiladi. Tayanchlardagi ish- 
qalanishning turiga ko‘ra dumalash va sirpanish podshipniklari b o iad i 
(1.2-rasm).
Sirpanish podshipniklari ajraluvchi va ajralmas turlarga boiinadi. 
Ajraluvchi podshipniklar korpus, antifriksion qoplamali ichqo‘yma va 
boltlardan iborat. Sirpanish podshipniklari ishchi yonuv dvigatellari 
tirsakli vallari podshipniklari sifatida keng tarqalgan.
Qishloq xo‘jaligi mashinalarida dumalash podshipniklari keng 
tarqalgan. Sirpanish podshipniklariga nisbatan dumalash podshipniklari 
quyidagi afzalliklarga ega: dumalab ishqalanishga kam quvvat sarflanadi; 
oichamiari katta emas, sarflanadigan moy miqdori kam. Dumalash
13