Reja: Mashina detallari, mexanizmlar va uzatmalar

- mexanik energiya manbayi; uzatish mexanizmi - energiya (harakat)- 
ni dvigateldan ishchi organga uzatadi; ish bajaruvchi mashina yoki qu­
rilma o‘zining ishchi organlari yordamida foydali ish bajaradi.
Mashinalar asosiy vazifasiga ko‘ra uch turga boiinadi: energetik, 
ishchi, informatsion.
Energetik mashinalar turli energiyani mexanik energiyaga o‘zgartirish 
uchun xizmat qiladi. Bunday mashinalarga elektr dvigateli, ichki yonuv 
dvigateli, turbina, bug1 mashinalari va boshqalar kiradi.
Ishchi mashinalar texnologik va transport mashinalariga boiinadi.
Texnologik mashinalarda material sifatida ishlov beriluvchi predmet 
(mehnat obyekti) tushuniladi va u qattiq, suyuq va gaz holatida b o iish i 
mumkin. Bunday mashinalarda materialning shakli, xossasi va holati 
o'zgartiriladi. Texnologik mashinalarga metallga ishlov beruvchi 
stanoklar, kombaynlar, to‘quv dastgohlari va boshqalar kiradi.
Transport mashinalari materiali sifatida ko‘chiriluvchi predmet 
tushuniladi va uning faqat holati o ‘zgartiriladi. Transport mashinalariga
23

avtomob>Har’ teplovozlar, samolyotlar, vertolyotlar, yuk ko‘targichlar, 
tranSp0rty°rlar va boshqalar kiradi.
Informatsi°n mashinalar m aiumotlami qayta o ‘zgartirish uchun 
moijaHan§an-
Saiioq yoki hisoblash mashinalari sonlar ko‘rinishida tasvirlangan 
m a ’l u m o t l a m i
beradi (arifmometr, mexanik integi'ator va boshq.). Elek- 
tron hisoblash mashinalari aslida mashina emas, chunki unda mexanik 
harakatlar faqat yordamchi operatsiyalami bajarish uchun xizmat qiladi.
Mashina-avtomat yoki avtomatda energiya, materiallar, infor- 
matsiyalardagi barcha o ‘zgarishlar odamning ishtirokisiz bajariladi. 
0 ‘zaro ketma-ket bog‘langan va aniq texnologik jarayonni bajarishga 
moijallangan mashina-avtomatlar majmuyi avtomatik liniyani tashkil 
qiladi. Mashina va ayniqsa mashina-avtomat to‘g‘ri qoilanilganda inson 
mehnatini yengillashtiradi, ish unumdorligini oshiradi va ish jarayonining 
yuqori sifatda bajarilishini ta’minlaydi.