NPV = - I0 = 011
Bu holatda matematik tomondan IRR ni hisoblash biroz mushkul, shuning uchun boshqa usuldan foydalanamiz, bunda taxminan IRR ga yaqin ikkita diskont stavka belgilab olinadi va har ikki diskont stavkasi sharoitida NPV hisoblanadi. Bu holatda bitta NPV 0 dan katta hamda ikkinchi holatda esa 0 dan kichik bo’lishi kerak, ushbu qiymatlar va 0 orasidagi tafovut qanchalik kam bo’lsa, IRR ko’rsatkichi quyidagi formula orqali shuncha aniq topiladi:
IRR=r(+)+ (r(-)-r(+))12
Bu yerda, r(+) – NPV>0 holatdagi diskont stavka, r(-) – NPV<0dagi diskont stavka, NPV(+) >0, NPV(-) <0.
7-jadval
Korxonaning daromadlik darajasi13
|
1 yil
|
2 yil
|
3 yil
|
4 yil
|
5 yil
|
6 yil
|
7 yil
|
Quvvatdan foydalanish koeffisienti (%)
|
|
|
|
|
|
|
|
Og‘ir yuk tashish
|
85%
|
90%
|
95%
|
100%
|
105%
|
110%
|
115%
|
Ishlab chiqarish miqdori
|
|
|
|
|
|
|
|
Og‘ir yuk tashish
|
796
|
842
|
889
|
936
|
983
|
1 030
|
1 076
|
Umumiy sotish hajmi
|
|
|
|
|
|
|
|
Og‘ir yuk tashish
|
774
|
841
|
888
|
935
|
982
|
1 028
|
1 075
|
Ichki bozorga sotish hajmi
|
|
|
|
|
|
|
|
Og‘ir yuk tashish
|
774
|
841
|
888
|
935
|
982
|
1 028
|
1 075
|
Jadvaldan korxonaning daromadlik darajasini ko’rishimiz mumkin. To’liq quvvatda ishlaganda HOWO og’ir yuk tashish mashinasi 936 ta reys olib boradi 7 yil davomida turli xil koeffisentlarda oshib boradi.Birinchi yil 85% li quvvatdan foydalanish koeffisent yil oxiriga kelib 30% ga oshdi.
Quyidagi jadval biznes loyihadagi 6-7-8 ilovalari asosida tuzildi. Bundan ko’rinadiki to’liq quvvatda ishlaganda 936 ta reys bo’ladi 1ta reys narxi 1 428 000 so’mni tashkil qilsa, yillar davomida daromadlilik koeffisenti orqali topamiz. Shuningdek yillar davomida sof pul oqimi o’sib borganini ko‘rishimiz mumkin. Birinchi yilga nisbatan oxirgi yil 3 barobarga o’sishi kuzatilgan.
8-jadval
Korxona sof pul oqimini aniqlash14
Ko'rsatkichlar
|
1-yil
|
2-yil
|
3-yil
|
4-yil
|
5-yil
|
6-yil
|
7-yil
|
Mahsulot hajmi, dona
|
796
|
842
|
889
|
936
|
983
|
1 030
|
1 076
|
1 dona mahsulot narxi,so'm
|
1 213 800
|
1 285 200
|
1 356 600
|
1 428 000
|
1 499 400
|
1 570 800
|
1 642 200
|
Mahsulot sotishdan tushgan tushum,ming so'm
|
96618480
|
1082138400
|
1206017400
|
1336608000
|
1473910200
|
1617924000
|
1 767 007 200
|
1 dona mahsulotdagi o'zgaruvchan xarajatlar,so'm
|
454 402
|
454 846
|
454 732
|
454 630
|
454 538
|
454 454
|
454 799
|
Sotilgan mahsulotdagi jami o'zgaruvchan xarajatlar, so'mda
|
36170370
|
382980452
|
404257143
|
425533835
|
446810527
|
468087219
|
489 363 910
|
Doimiy xarajatlar,ming so'm
|
32762550
|
346897652
|
366169743
|
385441835
|
404713927
|
423986019
|
443 258 110
|
Amortizatsiya xarajatlari,ming so'mda
|
14250000
|
12112500
|
10295620
|
87512813
|
24795297
|
70666596
|
60066607
|
Soliqqa tortulganga qadar foyda,ming so'mda
|
26260541
|
340147797
|
425294894
|
438119517
|
597590450
|
655 184 167
|
774 318 573
|
Foyda solig'i
|
15617599
|
24399180
|
33 948 125
|
44 574 602
|
60 710 684
|
64 185 129
|
73 996 020
|
Sof foyda, ming so'm
|
24698782
|
315748617
|
391346769
|
393544915
|
536879766
|
590 999 038
|
700 322 553
|
Sof pul oqimi ,ming so'm
|
26123782
|
327861 117
|
401642389
|
481057728
|
561675063
|
661 665 634
|
760 389 160
|
9-jadvaldan ko’rinib turibdiki 965 983 333 so’mlik investitsiya 7 yillik pul oqimi, loyihaning diskont stavkasi 14% ni tashkil qiladi. Loyiha samaradorligi yaxshi deyish mumkin sof joriy qiymati 0 dan yuqori, rentabellik indeksi 1 dan ancha yuqori, diskontlashtirilgan qoplash muddati deyarli 5 yil, foydaning ichki meyori 37% ni tashkil qiladi diskont stavkadan yuqori demak loyiha yaxshidir.
9-jadal
Loyiha samaradorligining sof joriy qiymatini aniqlash15
Davr
|
Investitsiyalar :
Sof pul oqimi
|
Joriy qiymat koeffisenti 14%
|
Joriy qiymat, ming so'm
|
Diskontlashgan Kummilyatv pul oqimi,ming so'mda
|
0
|
-965983333
|
1
|
-965983333
|
-965983333
|
1
|
261237881,5
|
0,877192982
|
229156036,4
|
-736827296,6
|
2
|
327861117
|
0,769467528
|
252278483,4
|
-484548813,2
|
3
|
401642388,5
|
0,674971516
|
271097171,9
|
-213451641,3
|
4
|
481057728
|
0,592080277
|
284824793
|
71373151,75
|
5
|
561675062,5
|
0,519368664
|
291716427
|
363089578,8
|
6
|
661665634
|
0,455586548
|
301445961,9
|
664535540,7
|
7
|
760389159,5
|
0,399637323
|
303879887,8
|
968415428,5
|
NPV
|
PI
|
DPP
|
IRR
|
|
968415428,5
|
2,002517741
|
4,78736211
|
37%
|
|
5. Risk va noaniqlik sharoitida investitsiya loyihalari tahlili
Loyihaning riskini aniqlashda loyihaning zararsizlik nuqtasini aniqlash kerak bo’ladi. Loyiha eng kamida qancha ishlashi kerakligi, qancha ishlab chiqarsa zararga kirmasligini aniqlaymiz. Bu loyiha uchun juda kerak.
10-jadval
Loyihaning zararsizlik nuqtasi16
Mahsulot hajmi, dona
|
1 dona mahsulot narxi, so`m
|
1 dona mahsulotdagi o`zgaruvchan xarajatlar
|
Sotilgan mahsulotdagi jami o`zgaruvchan xarajatlar
|
Doimiy xarajatlar
|
Zararsizlik nuqtasi
|
Q
|
P
|
VCU
|
VC=VCU*Q
|
FC
|
Qbep
|
936,00
|
1 428 000
|
454 630
|
425 533 835
|
385 441 835
|
395,99
|
Jadvaldan ko’rinadiki HOWO og’ir yuk tashish mashinasi 936 ta reys olib boradi. Bitta reysning narxi 1 428 000 so’mni tashkil qiladi. Bir dona o’zgaruvchan xarajatlar 454 630 so’m, doimiy xarajatlar esa 385 441 835 so’mni tashkil qiladi. Shu ko’rsatkichlar orqali zararsizlik nuqtasini aniqlaymiz. Ma’lumki zararsizlik nuqtasi 395,99 tani tashkil qiladi. Bundan ma’lumki agar 396 tadan kam reys olib borilsa korxona zararga kiradi. Ya’niki kredit to’lovlarini to’lay olmaydi.
Zararsizlik nuqtasini 2 xil usulda topishimiz mumkin. Yuqoridagi jadvalda bir xil usulli topishni.Yana biz diagrama orqali zararsizlik nuqtasini topishimiz mumkin hisoblanadi. Unda biz umumiy xarajatla, o’zgaruvchan xarajatlar,doimiy xarajatlar kerak bo’ladi. Ushbu diagrammadan buni ko’rishimiz mumkin.
1-rasm. Zararsizlik nuqtasi17
6. Qarz oluvchi korxonaning to’lovga qodirlik va moliyaviy barqarorlik tahlili
Moliyaviy barqarorlik - shunday xo'jalik yurituvchi sub'ekt, u o'z hisobidan aktivlarga (asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar) qo'yilgan mablag'larni qoplaydi. Aylanma mablag'lar, asossiz debitorlik va kreditorlik qarzlariga yo'l qo'ymaydi va o'z majburiyatlarini o'z vaqtida to'laydi. Moliyaviy barqaror xo’jalik yurituvchi sub’yekt o’z mablag’lari hisobidan aktivlarga qo’yilgan mablag’larni (asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, aylanma mablag’lar) qoplaydigan, asossiz debitorlik va kreditorlik qarzlarining paydo bo’lishiga yo’l qo’ymaydigan, o’z majburiyatlarini o’z vaqtida to’lab turuvchi xo’jalik yurituvchi subyektdir.
Moliyaviy barqarorlikni tahlil qilishda muhim o'rin real aktivlarga beriladi. Haqiqiy aktivlar haqiqiy aktivlardir o'z mulki va moliyaviy investitsiyalar haqiqiy qiymatida. Ko'chmas aktivlar - bu ularning haqiqiy qiymati bo'yicha mavjud bo'lgan mulk va moliyaviy investitsiyalar. Haqiqiy aktivlar nomoddiy aktivlar, asosiy vositalar va materiallarning eskirishi, foydadan foydalanish, qarz mablag'lari emas. Haqiqiy aktivlar nomoddiy aktivlar, asosiy vositalar va materiallarning eskirishi, foydadan foydalanish, qarz mablag'lari emas.
Xo'jalik yurituvchi sub'ektning moliyaviy barqarorligini baholash uchun avtonomiya koeffitsienti va moliyaviy barqarorlik koeffitsienti qo'llaniladi. Avtonomiya koeffitsienti xo'jalik yurituvchi sub'ektning moliyaviy holatining qarz mablag'laridan mustaqilligini tavsiflaydi. U manbalarning umumiy hajmida o'z mablag'larining ulushini ko'rsatadi: Muxtoriyat koeffitsienti xo'jalik yurituvchi sub'ektning moliyaviy holatining qarz mablag'lari manbalaridan mustaqilligini tavsiflaydi. U manbalarning umumiy miqdorida o'z mablag'larining ulushini ko'rsatadi:, bu erda Ka - avtonomiya koeffitsienti; bu erda Ka - avtonomiya koeffitsienti; M o'z mablag'lari, M o'z mablag'lari, S Va mablag'lar manbalarining umumiy miqdori, S va mablag'lar manbalarining umumiy miqdori, rub.
Kreditga layoqatlilik tahlili Xo'jalik yurituvchi sub'ektning kreditga layoqatliligi deganda uning kredit olish va uni o'z vaqtida to'lash uchun zarur shart-sharoitlar mavjudligi tushuniladi. Qarz oluvchining kreditga layoqatliligi uning ilgari olingan ssudalar bo'yicha hisob-kitoblarning to'g'riligi, joriy moliyaviy ahvoli va kerak bo'lganda uni jalb qilish qobiliyati bilan tavsiflanadi. pul mablag'lari turli manbalardan. Bank kredit berishdan oldin o'z zimmasiga olishga tayyor bo'lgan tavakkalchilik darajasini va berilishi mumkin bo'lgan kredit miqdorini aniqlaydi.Kreditga layoqatlilikning muhim ko'rsatkichlaridan biri likvidlikdir. Xo'jalik yurituvchi sub'ektning kreditga layoqatliligi deganda uning kredit olish va uni o'z vaqtida qaytarish uchun zarur shart-sharoitlar mavjudligi tushuniladi. Qarz oluvchining kreditga layoqatliligi uning ilgari olingan ssudalar bo‘yicha hisob-kitoblarning to‘g‘riligi, joriy moliyaviy holati va kerak bo‘lganda turli manbalardan mablag‘larni jalb qilish imkoniyati bilan tavsiflanadi. Bank kredit berishdan oldin o'z zimmasiga olishga tayyor bo'lgan tavakkalchilik darajasini va berilishi mumkin bo'lgan kredit miqdorini aniqlaydi.Kreditga layoqatlilikning muhim ko'rsatkichlaridan biri likvidlikdir.
Xo'jalik yurituvchi sub'ektning likvidligi: bu uning qarzini tezda to'lash qobiliyatidir. Mohiyatan xo’jalik yurituvchi sub’ektning likvidligi uning balansining likvidligini bildiradi. Likvidlik xo'jalik yurituvchi sub'ektning so'zsiz to'lov qobiliyatini anglatadi va aktivlar va majburiyatlar o'rtasidagi umumiy miqdor va boshlanish vaqti bo'yicha doimiy tenglikni nazarda tutadi. Buxgalteriya balansining likvidligini tahlil qilish likvidlik darajasi bo'yicha guruhlangan va likvidlikning kamayish tartibida joylashtirilgan aktiv aktivlarini, to'lash muddati va qaytarilishi bo'yicha majburiyatning majburiyatlari bilan, shuningdek, o'sish tartibida taqqoslashdan iborat. bu uning qarzini tezda to'lash qobiliyatidir. Mohiyatan xo’jalik yurituvchi sub’ektning likvidligi uning balansining likvidligini bildiradi. Likvidlik xo'jalik yurituvchi sub'ektning so'zsiz to'lov qobiliyatini anglatadi va aktivlar va majburiyatlar o'rtasidagi umumiy miqdor va boshlanish vaqti bo'yicha doimiy tenglikni nazarda tutadi. Buxgalteriya balansining likvidligini tahlil qilish likvidlik darajasi bo'yicha guruhlangan va likvidligining kamayish tartibida joylashtirilgan aktiv aktivlarini to'lash muddati va to'lovi bo'yicha va to'lov muddati ortib borish tartibida majburiyatning majburiyatlari bilan taqqoslashdan iborat.
Buxgalteriya balansining likvidligini tahlil qilish likvidlik darajasi bo'yicha guruhlangan va likvidlik darajasining kamayish tartibida joylashtirilgan aktiv mablag'larini to'lash muddati va to'lovi bo'yicha birlashtirilgan majburiyatlari bilan va o'sish tartibida taqqoslashdan iborat. yetuklik. likvidlik darajasi bo‘yicha guruhlangan va likvidlik darajasining kamayish tartibida joylashtirilgan aktivning mablag‘larini, to‘lov muddati va to‘lovi bo‘yicha va to‘lov muddati ortib borish tartibida guruhlangan majburiyat majburiyatlari bilan solishtirganda.
Aylanma mablag'larning aylanmasi: kunlarda bir aylanmaning davomiyligi (aylanma mablag'larning kunlarda aylanmasi) yoki hisobot davri uchun aylanishlar soni (aylanma koeffitsienti) kunlardagi bir aylanmaning davomiyligi (aylanma mablag'larning aylanmasi) bilan hisoblanadi. kunlarda) yoki hisobot davri uchun aylanishlar soni (aylanma nisbati)
Bitta aylanmaning davomiyligi (kunlardagi aylanma mablag'larning aylanmasi) - aylanma mablag'larning o'rtacha qoldig'ining tahlil qilinayotgan davrdagi bir kunlik tushum miqdoriga nisbati: aylanma mablag'larning kunlarda aylanmasi) o'rtacha qoldiqning nisbati. aylanma mablag'larning tahlil qilinayotgan davrdagi bir kunlik tushum miqdoriga: Bunda: Bu yerda: Z aylanma mablag'larning kunlarda aylanmasi; Z aylanma mablag'larning kunlarda aylanmasi; Aylanma mablag'larning o'rtacha qoldig'i haqida, rub.; Aylanma mablag'larning o'rtacha qoldig'i haqida, rub.; t - tahlil qilingan davrning kunlar soni (90, 360); t - tahlil qilingan davrning kunlar soni (90, 360); Tahlil qilingan davr uchun sotishdan tushgan daromadda rub. Tahlil qilingan davr uchun sotishdan tushgan daromadda.
Aylanma mablag'larning aylanish koeffitsienti aylanma mablag'larning bir rubliga sotishdan tushgan tushum miqdorini tavsiflaydi: bu erda K - aylanma koeffitsienti, aylanma. bu erda K - aylanma koeffitsienti, aylanma. Aylanma mablag'larning o'rtacha qoldig'i haqida, rub.; Aylanma mablag'larning o'rtacha qoldig'i haqida, rub.; Tahlil qilingan davr uchun sotishdan tushgan daromadda rub. Tahlil qilingan davr uchun sotishdan tushgan daromadda rub.
Nomoddiy aktivlar rentabelligi: daromadning nisbati bilan aniqlanadi o'rtacha yillik xarajat nomoddiy aktivlar. Kapital unumdorligining o'sishi asosiy fondlar va nomoddiy aktivlardan foydalanish samaradorligining oshishidan dalolat beradi. daromadning nomoddiy aktivlarning o‘rtacha yillik qiymatiga nisbati bilan aniqlanadi. Kapital unumdorligining o'sishi asosiy fondlar va nomoddiy aktivlardan foydalanish samaradorligining oshishidan dalolat beradi.
Xulosa
Ushbu amaliyot davrida men ko’pgina investitsion loyihalar va tashkilotning moliyaviy hisobotlari bilan tanishdim va loyihada xarajatlar tahlilini amalga oshirishni o’rgandim. Bunda asosoiy kapitalga investitsiya xarajatlarini to’g’ri taqsimlash va hisobga yuritishdagi moliyaviy xatoliklarni bartaraf qilish bo’yicha to’liq ko’nikmaga ega bo’ldim. Investitsiya loyihalarini baholashning tarkibiy qismi bo’lib, xarajatlarni mukammal va ishonchli baholash hisoblanadi. Tahlilda xarajatlarning barcha bo’limlari chuqur tekshirilishi lozim, chunki ular aynan loyihalarning moliyaviy jihatdan amalga oshishiga sezilarli ta’sir etishi mumkin.
Investitsion qarorlar qabul qilishda investitsiya loyihalarini baholash, tahlil qilish, tanlash va amalga oshirishning ilmiy asoslangan uslubiyotidan foydalanish muhim sanaladi. Shuningdek investitsiyalar xususida qarorlar qabul qilinishida ularni moliyaviy mablag’lar bilan ta’minlash jarayonlarini shunday tashkil qilish kerakki, bunda ularning qiymatini minimallashtirish va joylashtiriladigan kapitalning foydaliligini oshirishga qodir manbalardan foydalanish yo’llarini baholash kerak bo’ladi. Investitsion qarorlarning qabul qilinishi investitsiya kapitalining tuzilishi, uning muayyan vaqt davomida taqsimlanishi hamda pulning joriy qiymatini hisoblashga imkon beruvchi diskontlash koeffitsientlarini qo’llashni talab etadi.
Ushbu loyihani taqdim etishdan oldin loyiha tashabbuskori tomonidan aholining ogʼir yuk tashish xizmatiga boʼlgan talabini oʼrganib bank kreditidan foydalangan holda “Hamkorbank” Buxoro viloyati filiali resursi hisobidan kredit olib, oʼz faoliyatini yanada rivojlantirish korxona iqtisodiy holatini yanada yaxshilashning samarali yoʼli ekanligi chuqur tahlil etildi.
Keltirilgan moliyaviy koʼrsatkichlar natijalari hamda ogʼir yuk tashish xizmatini tashkil etish faoliyatini butun programmasini tahlil qilish, aholi oʼrtasidagi talabni, birinchi navbatda xizmat sifatini yaxshilash, huddi shunday faoliyat bilan shugʼullanuvchilar tomonidan boʼladigan raqobatni, ogʼir yuk tashish xizmatini tashkil etish faoliyatini tashkil etishda boʼlishi mumkin boʼlgan xatarlar va boshqa omillarni eʼtiborga olib qilingan tahlillar natijasida loyihani amalga oshirishda loyiha tashabbuskori tomonidan koʼrsatiladigan barcha tadbirlarning samaradorligi va xayotiyligi toʼgʼrisida xulosaga kelindi.
Ushbu loyihaning amalga oshirilishi loyiha tashabbuskori fikrini hayotga tadbiq etish Respublikamizda olib borilayotgan iqtisodiy islohotlarga oʼz hissasini qoʼshishga imkon yaratadi.
Quyidagi keltirilgan loyiha bo’yicha shuni xulosa qilishimiz mumkinki, mamlakatimizda xizmat ko’rsatish sohasi uchun talab katta va buni rivojlantiruvchi loyihalar samarali hisoblanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati
“Investitsiyalar va investitsiya faoliyati tog`risida”gi O`RQ-598-son O`zbekiston Respublikasi Qonuni, 2019-yil 25-dekabr
“Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi 2019-yil 5-noyabr,O‘RQ-580-sonli O‘zbekiston Respublikasi qonuni
.“Investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish” Mamatov B, Xujamkulov D, Nurbekov O, Toshkent “Idqtisod-Moliya” 2014
A.Uzoqov, E.Nosirov, R.Saidov, M.Sultonov “Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish va ularning monitoringi” Toshkent “Iqtisod-Moliya”, 2006 y
5.Jo'raev A.S., Xo'jamqulov D.Yu., Mamatov B.S. Investitsiya loyihalari tahlili: Oliy o'quv muassasalari uchun o'quv qo'llanma - T.: “Sharq”, 2003. 225 b
6.Karimov N., Xojimatov R. Investitsiyani tashkil etish va moliyalashtirish: Darslik. - T.: TDIU, 2011 y.
7.Ergasheva Sh., Uzoqov A. Investitsiyalarni tashkil etish va moliyalashtirish. O'quv qo'llanma. T.: “Iqtisod-moliya”, 2008. 208b.
8. Xonova N. Shoislamova N. ”Investitsiya loyihalari samaradorligini baholash” fanidan O’quv-uslubiy majmua.T.:TMI,2021.134 bet
9.A.Eshmuxamedov,M.S.Qosimov,Z.A.Jumaev,G.Ya.Muxamedjanova Loyiha tahlili (O'quv qo'llanma). - T., TDIU, 2008. - 191 b.
10.Nosirov E.I., Asomxodjayeva Sh.Sh., Aliqulov M.S. Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish. T.: “IQTISOD VA MOLIYA”, 2020. B.-320.
11. Shaislamova N.K., Asomxodjayeva Sh.Sh. Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish (2-modul). “Investitsion loyihalashtirish” fanidan o’quv-uslubiy majmua. 2020 yil
12. Xujamkulov D.Yu., Ismailov D.A. Investitsiya loyihalarini boshqarish.O’quv qo’llanma. – T.: TDIU, 2019.
Internet saytlari
1. www.stat.uz – Oʻzbekiston Respublikasi statistika qo’mitasi rasmiy sayti.
2. www.lex.uz – Oʻzbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari milliy bazasi.
3. www.gov.uz – O‘zbekizton Respublikasi hukumat portali.
4. www.mf.uz – O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi sayti.
5.www.sqb.uz – O`zbekiston Sanoat qurilish banki rasmiy sayti
6. http://www.ziyonet.uz (Axborot ta'lim tarmog'i)
0dagi>
Do'stlaringiz bilan baham: |