Reja: Kirish Investitsiya loyihalari samaradorligini tahlil etishning asosiy yo’nalishlari 2

6-jadval
Korxona to’liq quvvatda ishlaganda bir yillik umumiy xarajatlar taqsimlanishi⁶

Og‘ir yuk tashish	Umumiy qiymati	Doimiy xarajatlarning ulushi(%)	O’zgaruvchan xarajatlarning ulushi(%)	Doimiy xarajatlar (so’m)	O’zgaruv- chan xarajatlar (so’m)
To‘liq quvvatdagi xom ashyo qiymati	204 672 000	0%	100%	0	204 672 000
To‘liq quvvatdagi yordamchi materiallar qiymati	0	50%	50%	0	0
Ehtiyot qismlar va asboblar narxi	360 000 000	50%	50%	180 000 000	180 000 000
Amortizasiya	142 500 000	100%	0%	142 500 000	0
Ishlab chiqarishdagi xodimlarning ish haqi	36 000 000	0%	100%	0	36 000 000
Ijtimoiy sug‘urta uchun ajratmalar	4 320 000	100%	0%	4 320 000	0
Boshqa ishlab chiqarish xarajatlari	0	50%	50%	0	0
Ma'muriyat xodimlarining ish haqi	48 000 000	100%	0%	48 000 000	0
Ijtimoiy sug‘urta uchun ajratmalar	5 760 000	100%	0%	5 760 000	0
Boshqa xarajatlar	9 723 670	50%	50%	4 861 835	4 861 835
JAMI	810 975 670,00			385 441 835	425 533 835

4. Investitsiya loyihalari samaradorligini an’anaviy va diskontlash usullari asosida baholash
Har qanday loyihaning moliyaviy-iqtisodiy jihatdan baholanishi pul oqimlari haqidagi haqidagi ma’lumotlarga asoslanadi. Pul oqimlari haqida ma’lumotga ega bo’lmasdan turib investitsiya loyihasining samaradorligini baholash mumkin emas.
Bundan oldingi rejada pul oqimlarini shakllanishini ko’rib o’tdik.
Diskontlash usulining mazmuni shundan iboratki, pul mablag'larining qiymati muayyan vaqtda bir xil emasligi, ya'ni bugungi bir so'm bir yildan keyingi bir so'mga (iste'mol qiymati bo'yicha) teng emasligi kontseptsiyasiga asoslanadi. Diskontlashga asoslangan usullarning barchasi (sof joriy qiymatni aniqlash usuli (Net Present Value, NPV), foydaning ichki me'yorini hisoblash usuli (Internal Rate of Return, IRR), investitsiyalarning rentabelligini hisoblash usuli (Profitability Index, PI), diskontlashning qoplash muddatini hisoblash usulini (Discounted Payback Period, DPP) hisoblash uchun sof pul oqimi (Net cash flow, NCF) asos qilib olinadi hamda diskont stavka asosida hisoblanadi.
Sof joriy qiymatni hisoblash firmaning investitsion qarorlar qabul qilish jarayonining asosi hisoblanadi.
Uni hisoblash quyidagicha: eng avvalo, kerakli diskontlash stavkasi tanlab olinadi, so’ngra loyihadan kutilayotgan daromadlarning joriy qiymati va ushbu loyiha uchun talab etilayotgan investitsiyalarning joriy qiymati hisoblab chiqiladi, keyin barcha daromadlarning sof joriy qiymatidan barcha investitsiyalarning sof joriy qiymati ayirib tashlanadi. Olingan farq, natija sof joriy qiymat hisoblanadi.
Bu usul ekvivalent kelgusi daromadlarning joriy qiymatini aniqlash uchun diskontlashning loyiq topilgan stavkasini aniqlashga imkon beradi. Agar tahlil qilinayotgan investitsiya loyihasining diskontlash stavkasi kapital uchun foizdan katta bo’lsa, demak, sof joriy qiymat noldan katta bo’ladi (ijobiy) va bunda loyiha samarali, deb baholanadi. Agar bu stavka kapital uchun foizdan kichik bo’lsa, u holda loyiha samarasiz, deb topiladi va sof joriy qiymat nolga teng yoki undan kichik bo’ladi.
Uni hisoblash formulasi quyidagicha: