Reja: Kirish. Deviant xulq-atvorning ijtimoiy-psixologik omillari

Deviant xulq - atvorning ijtimoiy psixologiyasi. Deviant xulq -atvorning patologik shakllari. Giyohvandlik xususiyatlarining xususiyatlari
Reja:
Kirish.
1. Deviant xulq-atvorning ijtimoiy-psixologik omillari…………… ;


2.
3.
4.
5.
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati.

Kirish
Deviant (deviant - kech lat. Deviatio - burilish) xulq - jamiyatda qabul qilingan huquqiy yoki axloqiy me'yorlarga zid bo‘lgan harakatlar yoki individual harakatlar tizimi. Deviant xulq-atvorning asosiy turlariga quyidagilar kiradi: jinoyat va jinoiy javobgarlikka tortilmaydigan (qonunga zid) axloqsiz xatti-harakatlar (muntazam ichkilikbozlik, pul olish, jinsiy munosabatlar sohasidagi litsenziyalar va boshqalar). Qoida tariqasida, deviant xulq - atvorning bu turlari o‘rtasida bog’liqlik bor, ya’ni huquqbuzarlik sodir etilishidan oldin ko‘pincha odam uchun odat tusiga kirgan axloqsiz xatti - harakatlar sodir bo‘ladi. Deviant xulq -atvorga ba g’ishlangan tadqiqotlarda uning motivlari, uning rivojlanishiga sabab bo‘lgan sabablar va sharoitlar, oldini olish va uni bartaraf etish imkoniyatlarini o‘rganishga katta o‘rin beriladi. Bunday xatti-harakatlarning kelib chiqishida huquqiy va axloqiy ongdagi nuqsonlar, shaxs ehtiyojlarining mazmuni, fe'l-atvor xususiyatlari va hissiy-irodaviy sohasi ayniqsa katta rol o‘ynaydi. Devinant xatti-harakatlar delinquent (lotincha deliquens tilidan) shaklida-noqonuniy va avto-agressiv xatti-harakatlar patologik bo‘lishi mumkin, ular shaxsiyat patologiyasi va shaxsiy javobining har xil shakllaridan kelib chiqadi va patologik bo‘lmagan, ya’ni. psixologik (Ambrumova). O‘z - o‘zidan, deviant harakatlar majburiy belgi emas. ruhiy kasalliklar va bundan tashqari, jiddiy ruhiy kasallik. Ular asosan shaxsning ijtimoiy va psixologik burilishlari, birinchi navbatda, mikro - ijtimoiy va psixologik beparvolik, shuningdek, situatsion xarakteristik reaktsiyalar (norozilik, rad etish, taqlid qilish, emansipatsiya va boshqalar) bilan bog’liq. va shuning uchun ruhiy patologiyaning namoyon bo‘lishini anglatadi, ko‘pincha chegaradosh.
Deviant xulq-atvorning patologik shakllarini patologik bo‘lmaganlardan ajratishning eng muhim mezonlari quyidagilardir (Kovalev):
1) ma’lum bir patoxarakterologik sindromning mavjudligi, masalan, affektiv qo‘zg’aluvchanlik sindromi, emotsional-irodaviy beqarorlik, isterik, epileptoid, gipertimik belgilar;
2) bola yoki o‘smirlar uchun asosiy mikrosotsial guruhlardan tashqarida deviant xulq - atvorning namoyon bo‘lishi: oila, maktab sinfi, o‘smirlarning mos yozuvlar guruhi;
3) deviant xulq -atvorning polimorfizmi, ya’ni o‘sha o‘smirda har xil xarakterdagi deviant harakatlarning kombinatsiyasi - intizomga qarshi, jamiyatga qarshi, huquqbuzar, avtoagressiv;
4) xulq -atvor buzilishlarining nevrotik darajadagi buzilishlar bilan kombinatsiyasi - affektiv, somato -vegetativ, motorli;
5) buzilgan xatti - harakatlarning stereotiplarini tuzatish yo‘nalishidagi deviant xulq -atvor dinamikasi, ularning xarakter anomaliyalariga o‘tishi va shaxsiyatning patologik o‘zgarishiga moyil bo‘lgan haydovchilar patologiyasi.
Deviant xulq - atvorning klinik va fiziologik asoslari. Bolalar va o‘smirlardagi deviant xulq-atvorning patologik shakllari klinik jihatdan asosan patologik situatsion (patoxarakterologik) reaktsiyalar, psixogen patologik shaxsiyat shakllanishi, yangi paydo bo‘ladigan psixopatiyalarning (yadro va organik) namoyon bo‘lishi, shuningdek protsedurasiz (qoldiq-organik va somatogenik) bilan bog’liq. ) psixopatik holatlar.
Bolalar va o‘smirlardagi patoxarakterologik reaktsiyalarni ruhiy buzilishning maxsus shakli sifatida Kovalev tasvirlab beradi. Patologik situatsion (patoxarakterologik) reaktsiyalar - bu har xil psixotravmatik vaziyatlarda paydo bo‘ladigan xatti -harakatlarning (“klişe” tipidagi) stereotipik og’ishlarida namoyon bo‘ladigan, tengdoshlari xatti -harakatlarining buzilishining “shiftidan” oshib ketishga moyil bo‘lgan shaxsning psixogen reaktsiyalari, qoida tariqasida, somato-vegetativ buzilishlar bilan kechadi va ko‘p yoki kamroq ijtimoiy moslashuvning buzilishiga olib keladi. Bu reaktsiyalar “xarakterologik” - bolalar va o‘smirlardagi xatti - harakatlarning patologik bo‘lmagan buzilishlari reaktsiyalaridan ajralib turadi, ular faqat muayyan vaziyatlarda namoyon bo‘ladi, shaxsiyatning noto‘g’ri sozlanishiga olib kelmaydi va somatovegetativ kasalliklar bilan birga kelmaydi. Patologik situatsion reaktsiyalar ko‘pincha psixologik xususiyatlar asosida asta - sekin rivojlanadi, ammo psixopatik xarakterli, qoldiq organik o‘zgarishlar, hatto minimal darajada bo‘lgan bolalar va o‘smirlarda, shuningdek, pubertal inqirozning patologik davom etayotgan inqirozi bilan, bu reaktsiyalar darhol patologik sifatida paydo bo‘lishi mumkin.
Patoxarakterologik reaktsiyalar, o‘tkir ta’sirchanlardan farqli o‘laroq, uzoq davom etadigan buzilishlar bo‘lib chiqadi - ular ko‘p haftalar, oylar va hatto yillar davom etadi. Psixopatik rivojlanish patoxarakterologik reaktsiyalardan boshlanadi (“marjinal psixopatiyalar” Kerbikovga ko‘ra).
O‘smirlardagi patoxarakterologik reaktsiyalar, asosan, vaziyatga bog’liq bo‘lgan patologik xulq - atvor buzilishlari bilan namoyon bo‘ladi: jinoyatchilik, uydan qochish, bema’nilik, erta ichkilikbozlik va boshqa psixoaktiv moddalardan foydalanish, o‘z joniga qasd qilish xatti -harakatlari. 16 yoshgacha bo‘lgan huquqbuzar o‘smirlar orasida 71% ichkilikbozlar, 54% uydan qochib ketishgan; 10% jinsiy og’ish, 8% o‘z joniga qasd qilishga urinish (Semke).
Psixogen patoxarakterologik shaxs shakllanishi (Kovalev) bolalar va o‘smirlarda etuk bo‘lmagan shaxsiyatning patologik, g’ayritabiiy yo‘nalishdagi salbiy ijtimoiy surunkali patogen ta’sirida shakllanishini ifodalaydi. psixologik omillar (noto‘g’ri tarbiya, uzoq muddatli shikastli vaziyatlar, birinchi navbatda shaxsning patologik situatsion reaktsiyalarini keltirib chiqaradi). Shaxsning psixogen patologik shakllanishi kontseptsiyasi mikro imkoniyatlar haqidagi tasavvurlarning rivojlanishi bilan chambarchas bog’liq ijtimoiy muhit shaxsning doimiy orttirilgan patologiyasi - Krasnushkinning “reaktiv psixopati”, Kerbikovga ko‘ra “mintaqaviy psixopatiya”.
Klinik psixiatriyada psixopatiya deganda, shaxsning ruhiy tuzilishidagi nomuvofiqlik, patologik kasalliklarning umumiyligi va zo‘ravonligi bilan tavsiflanadigan patologik sharoit tushuniladi, bu yoki bu tarzda sub'ektning to‘liq ijtimoiy moslashuviga to‘sqinlik qiladi. Psixopatiya diagnostikasi Gannushkin taklif qilgan klinik mezonlarga asoslanadi. Psixopatiyalarda tajovuzkorlik, mavjud axloqiy va axloqiy me'yorlarga e'tibor bermaslik bilan bog’liq xatti -harakatlarning buzilishi. ijtimoiy jihat bu muammo. Shaxsiyat anomaliyalarining birinchi klinik tavsiflarida (Kandinskiy, Bekterev) jinoyat xulq - atvorini shakllantirish uchun muhim bo‘lishi mumkin bo‘lgan xarakterli xususiyatlarga e'tibor qaratiladi: bolalikdan odamlarga va hayvonlarga nisbatan shafqatsizlik, xudbinlik, rahm -shafqat, moyillik. yolg’on va o‘g’irlik, his - tuyg’ular muvozanati, tashqi stimullarning kuchi va ularga reaktsiya o‘rtasidagi normal munosabatlarni buzish, disklar patologiyasi.
O‘z-o‘zini anglash nazorati ostida bo‘lmagan o‘z-o‘zini yo‘q qiladigan xatti-harakatlar kontseptsiyasi ruhiy kasallik yoki chegaraviy ruhiy buzuqlik tushunchalari bilan uzviy bog’liq bo‘lib, ular odamning o‘ziga xos patologik shakli bo‘lib, u asosan odamning aksini aks ettiruvchi buzilishida namoyon bo‘ladi. Demak, deviant xulq - atvorning rivojlanish mexanizmlarida shaxsning moslashuvining buzilishi muhim rol o‘ynaydi muhit. Shu bilan birga, ijtimoiy moslashuvning buzilishi belgilariga quyidagilar kiradi: jamiyatga tegishli bo‘lish ehtiyojining pasayishi, atrofdagi odamlarni qabul qilish va qo‘llab - quvvatlash, ijtimoiy yo‘naltirilgan hissiyotlarning yo‘qolishi, yaqin ijtimoiy doiraga va ijtimoiy me'yorlarga ishonmaslik, etishmasligi.