Devident xulq-atvorning kelib chiqish sabablari

DEVIDENT XULQ-ATVORNING KELIB CHIQISH SABABLARI
Reja:

1. 
   Psixopatiya va uning kelib chiqish sabablari.
   
2. 
   Xarakterida shizoid belgilari bo‘lgan bolalar.
   
3. 
   Xarakterida isterik belgilar bo‘lgan bolalar.
   
4. 
   Psixopat bolalar bilan olib boriladigan korreksion-tarbiyaviy ishlar.
   

Tayanch iboralar va tushunchalar: psixopat bola, shizoid psixopatiya, isteroid psixopatiya, epileptoid psixopatiya, vegetativ, organik psixopatiya.

Ommaviy maktab o‘quvchilari orasida psixopat bolalar deb atatadigan bolalar uchrab turadi. Psixopatiya yo potologik irsiyat yo‘li bilan yoki bolaning bachadonda bo‘lgan (embrional) davrida, yohud chaqaloqlik vaqtida unga tashqi faktorlarniig noqulay ta’siri natijasida vujudga keladi. Nasliy (irsiy) psixopatiya masalasi xususida turli nuqtai-nazarlar bor. Ba’zilar psixopatiya xarakter patologiyasi tariqasida nasldan-naslga o‘tadi, deb hisoblaydilar. Ba’zilari esa psixopatiyani psixik kasalliklarning boshlang‘ich yoki o‘sib ulgurmagan formalari deb hisoblaydilar. Ko‘pgina avtorlar nasl-nasabida psixik kasalliklar bo‘lgan oilalarda psixopatik shaxslar ko‘proq uchraydi, deb ta’kidlaydilar.

Tug‘ish vaqtidagi og‘ir jarohatlar, bolaning bachadondagi rivojlanish davrida yoki ilk bolalik yoshida ta’sir qiladigan miya infeksiyalari, uzoq davom etgan me’da-ichak kasalliklari yoki boshqa somatik kasalliklar natijasida paydo bo‘lgan taksikoz, shuningdek, homilaga zararli ta’sir ko‘rsatuvchi faktorlar (sifilis, spid, alkogolizm, nur energiyasi, onaning surunkali kasalligi, taksoplazmaz, endokrin buzilishlar va shu singarilar) psixopatiyaning vujudga kelishiga sabab bo‘ladigan tashqi noqulay faktorlar jumlasiga kiradi.
Bolalarning psixopatik holatini kuzatishda ijtimoiy sharoitlarning ahamiyati shu bilan belgilanadiki, psixopatiya kasallik emas, balki bolaning kamol topib borishidagi o‘ziga xos anomal jarayondir. Psixopatiya ayrim psixik funksiyalar va sistemalarning notekis (disgarmonik) rivojlanishi bilan xarakterlanadi. Masalan, psixopat bolalarda to‘la qimmatli aqliy o‘sish bilan bir qatorda emosional-irodaviy sohada еtarli darajada rivojlanmaslik va o‘ziga xos o‘zgarishlar namoyon bo‘ladi. Bunday bolalarning ba’zilari ortiq darajada ta’sirchan, jizzaki bo‘ladi, u oilaning boshqa a’zolariga befarq qaraydi, ammo yaqin kishilaridan biriga (ko‘pincha onasiga) nihoyat darajada yopishib olgan bo‘ladilar.
Boshqa bir xil bolalar esa, aksincha bo‘ladilar, hech kimga mehr qo‘ymaydilar, indamas bo‘lib qoladilar, bir oz egoist (xudbin) bo‘ladilar.
Ba’zi bir hollarda psixopat bolatar xarakteridagi xususiyatida egosentrizm, o‘z imkoniyatlariga ortiqcha baho berish, o‘zini hammadan yuqori qo‘yish singari qiliqlar namoyon bo‘ladi, bu esa ko‘pincha atrofdagilar bilan konfliktga olib keladi. Psixopat bolalarda ko‘pincha ortiqcha ta’sirlanish, ba’zi vaqtlarda esa affektiv jizzakilikka moyillik seziladi, ularda iroda uncha rivojlanmagan bo‘ladi, buning oqibatida beqaror kayfiyat vujudga keladi. Ularning xulq-atvori impulsiv xarakterda bo‘ladi. Bunday bolalarning ish qobiliyati pasaygan bo‘ladi, ular еtarli darajada diqqat-e’tiborli emaslar, diqqat-e’tiborlarini bir joyga to‘play olmaydilar, maktab topshiriqlarini bajarishdagi qiyinchiliklarni еnga olmaydilar. Maktab rahbari va pedagoglar uchun psixopatiyaning klassifikasiyasini o‘rganishda psixopat bola shaxsi strukturasining xususiyatlari, uning xulq-atvoridagi o‘ziga xos jihatlari, uning kamol topib borishidagi qonuniyatlarni hamda bolalar psixopatiyasini tug‘diradigan sabablarni bilish muhimdir. Psixopatiyaning ba’zi bir formalarini bayon qilishga o‘tishdan oldin shuni ta’kidlab o‘tish zarurki, xulq-atvor va xarakterdagi har qanday buzilishni ham psixopatiyaning ifodasi deb o‘ylash yaramaydi. Xarakter va xulq-atvorda patologik irsiyatdan kelib chiqadigan yoki xomiladorlik davrida va bola hayotining ilk davrlarida miya sistemasining muayyan qismlari organik jihatdan zararlanishi (bu hol ko‘proq uchraydi) natijasida vujudga keladigan kamchiliklargina chinakam psixopatiya jumlasiga kiradi.