Reja: Dispers sistemalarning umumiy tavsifi va ularning sinflarga bo‘linishi

Qattiq moddalar
suvda
eruvchanligi endotermik protsess hisoblanadi.
Shu sababli temperatura ko’tarilishi bilan qattiq moddalar suvda eruvchanligi
 
kamayadi. 
Gazlarning suvdagi eruvchanligi ekzotermik protsess hisoblanadi.
Shu 
sababli temperatura ko’tarilishi bilan gazlarning eruvchanligi kamayadi. Gaz 
eriganda muvozanat qaror topadi. 
Gaz + suyuqlik = Gazning suyuqlikdagi to’yingan eritmasi.
Bunda sistemaning hajmi kamayadi. Demak bosimning oshirilishi 
muvozanatning o’ng tomonga siljishiga, ya’ni gazning eruvchanligining oshishiga 
olib keladi. Gazlarning suyuqliklardagi eruvchanligi Genri qonuni bilan 
ifodalanadi.

O’zgarmas temperaturada ma'lum hajm suyuqlikda erigan gazning 
massasi shu gazning porsial bosimiga to’g’ri proporsional bo’ladi.
Genri qonuni quyidagicha tenglama bilan ifodalanadi: 
P
R
C



 

Bu yerda: 
C
- gazning to’yingan eritmadagi massa konsentratsiyasi, 
P
- porsial bosim, 
R
-proporsionalllik koeffisienti yoki Genri konstantasi. 
Gazlarning aralashmasi eritilganda har qaysi gaz mustaqil ravishda eriydi, 
ya’ni bir gazning erishiga aralashmadagi boshqa gazlar hech qanday xalal 
bermaydi, erish gazning porsial bosimigacha proporsional bo’ladi (Genri Dalgton 
qonuni). 
Gazlar Genri qonuniga juda Yuqori bo’lmagan bosimda shunda ham ular 
erituvchi bilan o’zaro kimyoviy ta'sirlashmaganda bo’ysunadi. Ba'zi gazlarning 
suvda eruvchanligi quyidagi jadvalda berilgan. 
Gazlarning suvda eruvchanligi 
Gazlar
Gazning 100ml 
suvdagi eruv-
chanligi, ml. 
Gazlar 
Gazning 100ml 
suvdagi eruv-
chanligi, ml 

---

0
0
Sda 
20
0
Sda 
0 
0
Sda 
20
0
Sda 
Vodorod
2,15 
1,8 
Uglerod (IV)oksid
171 
87,8 
Kislorod
4,9 
0,1 
Xlor 
46,1 
236 
Azot
2,35 
1,5 
Metan 
5,5 
3,3 
Eritmalarning konsentratsiyasi. 
Eritmaning yoki erituvchining ma’lum og‘irlik 
miqdorida yoki ma’lum hajmida erigan modda miqdori eritmaning 
konsentratsiyasi deb ataladi.
Eritmaning konsentratsiyasini bir necha usulda ifodalash mumkin.
1.
Erigan modda miqdori eritmaning umumiy miqdoriga nisbatan foiz 
hisobida ifodalanadi. 
2.
100 g eritmadagi erigan modda 
Eritma konsentratsiyasini foiz bilan ifodalash uchun 100 
g 
eritmada bo‘lgan 
eruvchi modda miqdori hisoblanadi: 
b
a
a
С



%
100
%
bu erda
S%
– eritmaning foiz konsentratsiyasi, 
a
 
– erigan moddaning 
massasi, 
b
– erituvchining massasi.
Eritma konsentratsiyasini mol - foizlarda ham ifodalash mumkin. Buning 
uchun 100 mol eritmada eruvchi moddaning mol sonlari hisoblanadi.
%
100
2
1
1



n
n
n
C
M