Reja: Dispers sistemalarning umumiy tavsifi va ularning sinflarga bo‘linishi

Yadro 
Adsorbsion qavat 
Adsorbsion 
qavatdagi qarshi 
ionlar 
Diffuz qavatdagi 
qarshi ionlar 
Kolloid zarracha (granula)
Mitsella 
Misol tariqasida temir (III) gidroksid zolini ko‘rib chiqamiz. Bu zolni hosil 
qilish uchun temir (III) xlorid eritmasi issiq holatda gidroli qilinadi. Reaksiyani 
olib borishda ikki shartga rioya qilish kerak:
1 – mayda kristallar hosil bo‘lishi uchun reaksiya suyultirilgan eritmalarda 
o‘tkaziladi; 
2 – qush elektr qavat hosil bo‘lishi uchun reaksiyaga kirishi uchun moddalar 
mo‘l miqdorda olinadi. Gidroliz reaksiyasi quyidagi tenglama bilan ifodalanadi:
 
HCl
OH
Fe
O
H
3
3
FeCl
3
2
3



 
3
OH
Fe
ning sirtdagi molekulalari 
HCl
bilan reaksiyaga kirishib, ionli 
stabilizator 
FeOCl
molekulalarni hosil qiladi:
 
O
H
FeOCl
HCl
OH
Fe
2
3
3



FeOCl
molekulalari dissotsilanib, 

FeO
va 

Cl
ionlarni hosil qiladi:




Cl
FeO
FeOCl

---

Tarkibi jixatdan kolloid yadro tarkibiga yaqin bo‘lgan ionlar kolloid 
zarrachalar sirtiga adsorblanadi degan empirik qoidadan foydalanib, temir (III) 
gidroksid zollining tuzilishini quyidagi shaklida yozish mumkin;






xCl
Cl
n
x
nFeO
OH
mFe




,
3
YAdro adsorbsion adsorbsion qavatga diffuzion qavat 
qavat qarshi ionlar 
agregat
granulla 
mitsella + intermitselyar suyuqlik = zol.
Temir (III) gidroksid zollidagi yadro 
 
3
OH
Fe
dan, granula va uning sirtiga 
adsorblangan 

FeO
va qisman 

Cl
iondan iborat bo‘lib, bu zarracha musbat 
zaryadga ega ekanini sxemada ko‘rinib turibdiki. Granulada musbat zaryadlar 

Cl
ionlar bilan neytralangan emas, shuning uchun 

Cl
ionlar granulani qurshab oladi, 
natijada tamomila neytral mitsella bo‘ladi. Adsorbsion qavat zaryadi qanday bo‘lsa 
granullani zaryadi ham shunday bo‘ladi. 
Endi manfiy zaradli zol sifatidan
3
2
As
S
zolning ko‘rib chiqamiz. Bu zolni 
hosil qilish uchun arsenit kislotaga 
S
H
2
ta’sir etirish kerak; sodir bo‘ladigan 
reaksiya quyidagi tenglama bilan ifodalanadi:
O
H
S
As
S
H
O
As
H
2
3
2
2
3
2
2
3
2



Eritmada ortiqcha miqdorda bo‘lgan 
S
H
2
bu sistemada ionli stabilizator 
rolini o‘ynaydi. 
S
H
2
ionlarga dissotsilanadi. Bu ionlardan 

HS
ionlari (emperik 
qoyidaga muvofiq) mitsellaning yadrosi 
3
2
As
S
ga adsorblanadi, shuning uchun bu 
sistemada
m[As
2
S
3
]- yadro
m[As
2
S
3
]n HS- agregat, 
{m[As
2
S
3
] HS-, (n-x)H+}- granula
{m[As
2
S
3
] HS-, (n-x)H+}xN+ mitselladir 
3
2
As
S
mitsellasiz sxematik ravishda tasvirlangan.

---

Endi 
AgBr
zolining tuzilishi bilan tanishib chiqaylik. Agar 
3
AgNO
ning 
suyultirilgan eritmasiga ortiqcha miqdorda