Referat mavzu: Kation bog’lovchi mezbonlar. Bajardi: iii-kurs talabasi Sobirov Bekzod Tekshirdi

Li+- kompleksi ko‘rinishida (5.15) sferandning sintezi.

Siklik mezbonning qattiq avvaldan tashkil qilinishining muhimligini aniqlash uchun (5.15)-ga yaqin bo‘lgan atsiklik podand mezbonlar olindi. 10000 konformatsiyalardan faqat ikkitasi kationlarni bog‘lash mumkin bo‘lgan (5.18) podandni bitta tutashgan konformatsiyaga ega (5.15) sferand bilan taqqoslaganda, sferand Li+-kationini 1012 marta samaraliroq bog‘lashini ko‘rsatildi. Bu mezbonni tuzishda statistik (entropiya) effektlari muhimligini yana bir bor ta'kidlaydi.

Kraun efir (yoki umuman, korandlar), kriptand, sferand va podandlarning birikmalari ko‘p sonli gibrid mezbonlarni paydo bo‘lishiga olib keldi, masalan, kriptasferand va yarimsferandlar

Kation mehmonlar uchun gibrid mezbonlar

Geterokriptandlar
Kriptanddagi kislorod NH- yoki S-guruhlarga almashinganda geterokriptand kompleks hosil qiluvchi sifatida O- kriptandning o‘lchovi saqlanib qolgan xolda keskin o‘zgaradi. Demak, [2.2.2] azakriptandga (7.7) ikkita NMe-guruhlarni kiritganda, (7.8) kriptand hosil bo‘lib, suvda ham Ag+ ni bog‘lash konstantasi (lg K) 11,5-ga teng. Xuddi shu kattalik K+ uchun 2.7-ga, Tl+ uchun esa lgK 5,5-ga teng. Bir qator kriptandlarning metall ionlarining ayrim vakillariga moyilligi
Kislorod atomlari azot atomlariga ketma-ket almashgan sari (7.7) va (7.8)-(7.10) birikmalar qatorida bog‘lanish konstantasi mayin o‘zgarib boradi. Bir tomondan, kovalent bog‘i hisobiga hosil bo‘lgan kuchli Ag+-N ta'sirlashuvi Ag+ -ga oshgan moyillikni tasdiqlaydi. Ikkinchidan, K+ ion mexanizmi bo‘yicha bog‘lanib, kislorod donorlari bilan ko‘proq turg‘unlashgan. Shubhasiz, Tl+ ham o‘zini K+-ga o‘xshash tutadi, ya'ni azot atomlar soni ko‘payganda uning turg‘unligi kamayadi. Biroq, Tl+-ionining yuqori qutbliligi bog‘lanish konstanta qiymatlari bilan tasdiqlanib, ularning asta-sekin o‘zgarishiga olib keladi. Katta (7.10) va kichik (7.11) mezbonlar uchun Ag+ -ning bog‘lanish ma'lumotlarini solishtirish natijasida, (7.10) birikmasida to‘rttani o‘rniga oltita N-donor atomlari bo‘lishiga qaramasdan kriptand analogi bo‘lgan birikmaga Ag+ -ning moyilligi katta (7.10) mezbonga o‘xshashligi aniqlandi. Buni Ag+ va (7.11) birikmaning o‘lchamlari mosligi bilan tushuntiriladi.