Referat jumisi pa’n mugallimi: Allaniyazova Mapruza Tema: Vitaminlar Reja

8.2. Yog‘da eruvchi vitaminlar

Yog‗da eriydigan vitaminlarga A, D, K, E, Q, F lar kiradi. Bu guruh vitaminlarining eng muhim biologik xususiyatlaridan biri organizmda zahira holda to‗planishidir. Mazkur vitaminlarning deyarli xammasi tarkibida qo‗shbog‗ tutganligi uchun oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida ishtirok etadi.

Vitamin A (retinol) kimyoviy jihatadn to‗yinmagan bir atomli spirt bo‗lib, ionon halqa, ikkita izoprin qoldig‗idan iborat.

H₃C CH₃ CH₃ CH₃



CH=CH C=CH CH=CH C=CH CH₂OH

CH

3

Vitamin A ning vitamerlari bo‗lmish A₁, A₂ aniqlangan. A₂ vitamin ionon halqada qo‗shimcha ravishda yana bitta qo‗shbog‗ tutadi.

Oziq-ovqat tarkibida A vitamini yetishmasligi natijasida organizm o‗sishdan tuxtaydi. Teri va shilimshiq parda quruqlashishi natijasida organizmga kasallik tug‗diruvchi mikroblar o‗tib, dermatit, bronxit hamda nafas yo‗llarining yallig‗lanishi kabi kasalliklarni quzg‗atadi. A avitaminoz bo‗lganda yana ko‗z ham shikastlanib, g‗ira-shira yorug‗ni ko‗rmaydigan (shapko‗r) bo‗lib qoladi.

Ko‗zning yorug‗likda sezuvchanligi uning to‗r pardasi tayoqchalarida joylashgan ko‗rish purpuri–radopsinning konsentratsiyasiga bog‗liq. Radopsin murakkab oqsil, yorug‗likda parchalanib, oqsil-opsin va A vitaminning aldegidi bo‗lgan retinal hosil qiladi. Retinal ferment yordamida tiklanib, retinolga, ya‘ni A vitaminga aylanadi. Qorong‗ida retinol oksidlanib, retinal hosil bo‗ladi va radopsin sintezini ta‘minlaydi. Radopsin parchalanishidan hosil bo‗lgan retinolning bir qismi tashqariga chiqariladi. Ovqatda bu vitamin yetishmasa, radopsinning bir me‘yordagi sintezi buziladi, natijada ko‗zning qorong‗ida ko‗rishi qiyinlashadi. Bu kasallik o‗z vaqtida davolanmasa, ko‗z butunlay ko‗rmay qolishi mumkin.

A vitamin hayvonlar jigarida, baliq yog‗ida ko‗p bo‗ladi. Ammo o‗simliklarning yashil qismlari, ba‘zi ildiz mevali sabzavotlar ham A vitamin manbai hisoblanadi. Chunki o‗simliklar tarkibida A vitamin hosil qiluvchi provitamin hisoblangan karotin ko‗p bo‗ladi.