Referat jumisi pa’n mugallimi: Allaniyazova Mapruza Tema: Vitaminlar Reja

8.1. SUVDA ERUVChI VITAMINLAR

Suvda eruvchi vitaminlarning ko‗pchiligi organizmda faollik xossalarini koferment tariqasida namoyon qiladi.

Vitamin V₁ (tiamin). Organizmda V₁ vitamin yetishmasligi beri-beri

(Senegal tilida beri- quvvatsizlik) kasalligini (polinevrit) keltirib chiqaradi. Tiamin kimyoviy tarkibi bo‗yicha pirimidin va tiazol halqasidan tashkil topgan murakkab birikmadir.

NH₂

CH CH₂OH

H₃C N

пиримидин тиазол

V₁ vitamin

Vitamin tarkibida oltingugurt (tio) va amina guruhlari tutganligi uchun tiamin deb ataladi. V₁ vitamini organizmda uglevodlar almashinuvida alohida ahamiyatga ega. Chunki bu birikma pirouzum kislotaning dikarboksillanish reaksiyasini katalizlovchi ferment dekarboksilazaning faol qismini tashkil etadi. Tiaminning 50%i mushaklarda bo‗lib, ichki a‘zolarda, jumladan jigarda mazkur vitaminning 40%i uchraydi.

Piruvatkarboksilaza fermentining faol qismi tiaminning fosforli efiri hisoblangan tiaminpirofosfatdan iborat. Organizmda V₁ vitamini yetishmasa, piruat kislotaning dikarboksillanish reaksiyasi sekinlashadi, natijada to‗qimalarda uning miqdori ortib ketadi. Piruvat kislota nerv tizimiga ta‘sir etuvchi zahar bo‗lganligi uchun periferik nerv tizimining yallig‗lanishiga sabab bo‗ladi va polinevrit kasalligini keltirib chiqaradi.

Odam organizmida tiamin sintezlanmaydi. U tayyor holda o‗simlik yoki hayvon mahsulotlaridan tayyorlangan oziq-ovqat orqali qabul qilinadi. Aynan shu vitamin yetishmasa, odamning ishtahasi yo‗qolib, oshqozonda suyuqlik va xlorid kislotasining miqdori keskin kamayadi. So‗ng nerv kasalligining alomatlari boshlanadi. Terining sezuvchanligi kamayib, yurak faoliyati buziladi. Agar kasallik o‗z vaqtida davolanmasa, nerv falajining og‗ir ko‗rinishlari boshlanadi.

Vitamin bug‗doy unida, kepakda, oqlanmagan gurunchda, hayvonlarning ichki a‘zolarida (jigar, yurak, buyrak) ayniqsa, achitqilarda ko‗p bo‗ladi. Mazkur vitamin riboflavin va nikotin kislotalar kompleksi sifatida, non mahsulotlarini vitaminlarga boyitishda ishlatiladi. Tiamin, shuningdek, chorvachilik va parrandachilikda ham ishlatiladi.