|
Kimyoviy muvozanat kimyo sanoatida juda muhimdir. Shu tarzda, sintez va rentabellikni yaxshilash mumkin. Kimyoviy muvozanat o'rnatilgandan so'ng, bu muvozanat buzilmasa, boshqa o'zgarishlar yoki javoblarni olish mumkin emas. Odatda, u tashqi harakatlar tomonidan to'xtatiladi. Mahsulotning sintezi bosim, hajm yoki harorat kabi bir nechta parametrlar bilan o'zgartiriladi. Agar oxirida biz ushbu parametrlarning qiymatlari bilan doimiy ravishda o'ynasak, balans maksimal ishlab chiqarishga erishish mumkin bo'lganda hosil bo'ladi.
Aks holda, agar biz yaxshi hisoblamasak, kimyoviy muvozanat sizda yaxshi miqdordagi mahsulotlar bo'lmaydi va ular qoniqarsiz bo'ladi. Ya'ni, u past rentabellikka ega bo'ladi va iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq bo'lmaydi. Bularning barchasi, agar uni ekstrapolyatsiya qilsak, kimyo sanoatida va uning miqyosidan qat'iy nazar har qanday sintez uchun foydalidir. Shubhasiz, biz yanada keng ko'lamli ishlab chiqarish mavjud bo'lgan taqdirda ishlab chiqarishni optimallashtirishimiz kerak bo'ladi.
Kimyoviy muvozanatda ko'proq mahsulot yoki ko'proq reaktiv moddalar bo'lishi mumkin. Bularning barchasi ushbu muvozanatni almashtirish yo'nalishiga bog'liq. Agar barcha omillarni hisobga olsak, kimyoviy muvozanatni har ikki tomonga siljitishimiz mumkin. Shuni hisobga olish kerakki, yo'nalishlarning bu o'zgarishi kimyoviy reaksiya qaytarilgunga qadar sodir bo'lishi mumkin.
Bu qanday sodir bo'lishini va kimyoviy muvozanatga erishish uchun nima kerakligini tushuntirib beramiz. Birinchi narsa, oldin nima bo'lishini ko'rishdir. Biz butunlay teskari bo'lgan quyidagi reaktsiyani ko'rib chiqamiz. Bu erda biz 2 mol azot dioksidiga aylangan azot tetraoksidga egamiz. Ularning ikkalasi ham gazlardir. Birinchi gaz reagent rangsiz, ikkinchisi jigarrang yoki jigarrang rangga ega. Agar ma'lum miqdordagi reaktivlarni shisha yoki kichik idishga solsak, Kimyoviy muvozanat o'rnatilguncha rangsiz ekanligini ko'ramiz.
Reaktivlarning kontsentratsiyasi vaqt o'tishi bilan kimyoviy reaksiya sodir bo'lganligi sababli asta-sekin pasayishni boshlaydi. Uning bir qismi dissotsilanib, azot dioksidi molekulalarini hosil qiladi. Reaksiya boshlanishida bir xil kontsentratsiya nolga teng bo'lsa-da, reaktiv ajrala boshlagach, u ko'paya boshlaydi.
Biroq, biz qaytariladigan kimyoviy reaktsiya haqida gapiramiz, shuning uchun mahsulot molekulalarining bir qismi reaktivlarni qayta hosil qilish uchun qo'shiladi. Bu shuni anglatadiki to'g'ridan-to'g'ri va teskari ikkita reaktsiyaning o'z tezligi bo'ladi.
14. Tabiiy suv turlari. Suv - buyuk tabiat inomi ekanligini hamma ham chuqur anglab etganmi? Barcha kishilar uchun mazkur savolga ijobiy javob olish, afsuslar bo'lsinkim, mumkin emas, aks holda, hozirgi kunda suvga bo'lgan munosabatimiz daxshatli sur'atda yomon bo'lmas edi. Har qanday inson suv to'g'risida to'liq bilim egasi bo'lganda, hayotimizning ekologik ko'rsatkichlari shunchalik buzilib ketmas edi, ehtimol. Har bir bo'lg'usi texnolog uchun quyidagi, suv to'g'risidagi, ilmiy ma'lumotlarni bilishi shart.
Tabiiy suvlar o'z tarkibiy, sifat-miqdoriy ko'rsatkichlariga ko'ra turli-tumandir: sho'r ta'mli dengiz-okean suvi, chuchuk (ichimlik) soy va buloq (daryo, yer osti quduq va hakozo) suvlari, qor-yomg'ir suvi, minerallangan, ayrim hollarda xatto issiq, yer osti suvlarini misol qilib ko'rsatish mumkin. Lekin, shu bilan bir qatorda, hatto, bir soy yoki daryo suvi turli joyida (o'zani bo'ylab, albatta) bir xil tarkib va xususiyatga ega bo'lmasligini ham bilish zarur. Shuning uchun ham, qadimgi Yunonistonlik olim va faylasuf Geraklit (eramizdan oldingi V asrda) daryoning muayyan bir xil tarkibdagi suviga 2 marta tushib bo'lmasligini ta'kidlagan, ya'ni cho'milayotgan kishi har gal yangi tarkibda va sifatda bo'lgan suvga tushadi(cho'milayotgan joyi o'zgarmagan holda).
Tabiatga antropogen omil kuchayganligi, ya'ni ko'plab sanoat korxonalari, qishloq xo'jaligi ekinzorlari, kommunal xo'jaliklari faoliyati natijasida har xil chiqitlar bilan atrof-muhitlar bulg'anadi, shu jumladan, iflos oqavalar bilan suv havzalarining ifloslanishi sabab toza suv muammosi hozirga paytda eng dolzarb masala hisoblanadi.
Suv (kimyoviy formulasi: H2O) — hidsiz, rangsiz, taʼmsiz, shaffof, suyuqlik shaklidagi kimyoviy moddadir (normal holatda). Yer sirtining 71 foizini egallaydi (~1.460 × 1015 killogram); Yerdagi suv asosan okean, dengiz, koʻl, daryo (95,6 %) kabi suv havzalarida, shuningdek muzlar, yer osti suvlari (1.6 %) va atmosferadagi suv bugʻlari, bulutlarda (0.001 %) yigʻilgan. Bundan tashqari suv organizmlar tarkibida ham mavjud.
Suv kuchli eritgich hisoblanadi. Tabiatda uning tarkibida odatda eritilgan holdagi moddalar (tuzlar, gazlar) mavjuddir. Yerning geologik tuzilishi tarixi va unda xayotning paydo boʻlishi, fizik va kimyoviy muhit, iqlim va ob-havoning shakllanishida suv muhim ahamiyatga ega. Hech qanday tirik organizm suvsiz hayot kechira olmaydi. Suv qishloq xoʻjaligi va sanoatdagi barcha texnologik jarayonlarning zaruriy qismidir. Suv tabiatda keng tarqalgan. Yer yuzining qariyb 3/4 qismini tashkil qiladi. Gidrosfera — okeanlar, dengizlar, koʻllar, suv havzalari, daryolar, Yer osti suvlari, tuproqlar namini oʻz ichiga olgan Yerning suvli pusti 1,4— 1,5 mlrd. km³ ni tashkil etadi. Atmosferada suv bugʻ, tuman, budut, yomgʻir, qor holatida boʻladi. Quruqlikning 10 % ga yaqin qismi muz bilan qoplangan. Litosferayaa gidrosferadagiga yaqin miqdorda, yaʼni 1—1,3 mlrd. km³ suv bor. Yer mantiyasida ulkan miqdorda (13—15 mlrd. km³) suv bor. Barcha tirik organizmlardagi suv Yer yuzidagi daryolar suvining yarmiga teng. Yerdagi hamma suv bir-biri bilan va atmosfera, litosfera, biosferadagi suv bilan oʻzaro taʼsirda boʻladi (qarang Suv aylanshii).
15. Suv rangsiz, u tiniq va shaffof.
-U hidsiz.
-U ta'msiz.
Maxsus laboratoriyalarda uskunalar yordamida ichimlik
suvini barcha ko'rsatkichlar bo'yicha o'lchashadi. Agar ular •
me'yorlarga javob bersa, demakki, suv ichishga yaroqli. Uyimizdagi suv - ichimlik suvi. Biroq uni ichishdan oldin qaynatib olish kerak.
Daryo va suv havzalarida qanday suv bo'lishi mumkin? Ularga turli joylardan
suv oqib kelishi mumkin, ba'zida maishiy va qurilish chiqindilari ham ularga tushadi. Ifloslanishning qaysi turlari mavjud va ularni oldini olish uchun nima qilish lozim?
Do'stlaringiz bilan baham: |
