Rahim Vohidov, Husniddin Eshooqutov

Odami tab'ini jahl aylab /alil, Har yamon axloqdin qilsa alil. BloIi zoyil har andoq illati, Bu dkon ichra muhayyo sharbati (12, 28). Alisher Navoiy dostondagi ulug' salafiga baishlangan bobda ariduddin Attorning "Musibatnoma"si kngilga tushgan musibatga iskin berishi, "Ilohiynoma"si ilohiy sirlarning tugal sharhi ekanligi, Ushturnoma" ("Tuyanoma")sida har xil nozik ma'nolar gyo ^rtuyalar kabi tizib qyilganligi, "Lu]jai hiloj "("Umr buloi") ;aridagi ma'no durlarining har birining qiymati butun bir mamlakat rojiga tengligini bayon etadi. Shuningdek, shoirning qasida, azal va boiylariga yuksak baho beradi hamda "Nasr ila chun tazkira mavjud ib, Avliyo arvohini xushnud etib" baytida Fariduddin Attorning iazkirat ul -avliyo" asarini nazarda tutadi. Alisher Navoiy shoiming >mlari keltirilgan asarlari qanchalik tahsinga sazovor blsa, ting"Mantiq ul -tayr"dostoni ham shunchalik e'zozga arzigulik anligini ta'kidlaydi va Shayx ruhidan madad olib shu ysinda asar zish niyatini bayon qiladi.
"Lison ut-tayr"dostonining xos xususiyatlari haqida kpgina olimlar, nladan, E.E.BerteIs, V.Zohidov, N.MalIayev, B.Valixo'jayev , tfayitmetov, Sh.Sharipov, N.Komilov, R.Vohidov, H.Ne'matov, Mahmudov, LHaqqui, S.OIim kabilar ilmiy tadqiqotlarida z mosabatlarini bildirishgan. Asarni eski zbek yozuvidagi dastlabki qidiy matn holidagi nashri (Toshkent:"Fan,"1965) Sharofiddiri
Eshonxjayev tomonidan amalga oshirildi. Kril yozuvimizdagi nashri (Alisher Navoiy. Asarlar. 15-tomlik, 11-tom, T:"Fan,"1965) ham Sh.Eshonxo'jayev sa'y~harakatlari bilan chop etildi. lkamizda milliy istiqlol shabadalari esa boshlagan davrlarda "Lisonut tayr"ga munosabat ancha zgardi. Adabiyotshunos V.Rahmonov asarning asl matnini (ilmiy tanqidiy nashr asosida) "zbek adabiyoti bstoni" rukni ostida keng quvchilar ommasiga taqdim etdi. Unda olim "Kngillar hamrozi"nomli szboshisi bilan ishtirok etib, dostonning nashri, rganilishi tarixi haqida teran mulohazalarini bayon etdi. Alisher Navoiy "Mukammalasarlarto'plami"(20-tomlik)ning 12-jildi "Lisonut tayr"ga baishlangan blib, uni ham sharh-u izohlar bilan Sh.Eshonxo'jayev nashrga tayyorladi (Toshkent:"Fan,"1996).
"Lisonut tayr" 193 kichik bobdan tarkib topgan bIib, dostonning 13 bobi an'anaviy muqaddimani tashkil etadi. Unda hamd, munojot, na't, chahoryorlar: Abu Bakr Siddiq , Umari Foruq, Usmon Zunnurayn, Hazrati Aliga baishlov va hikoyatlar hamda Shayx Fariduddin Attor madhiga rin berilgan. Asarning asosiy voqealar tizimi 14-bobdan boshlanadi. Kunlaming birida guliston, dengiz, rmon va sahro qushlari z guruhlari bilan bir yerga jam blib majlis qiladilar. Ular muhabbat bilan kuy kuylab, yana osmonga parvoz qilmoqchi edilar. Chunki bu bazmda ularning rinlari belgilangan emasdi-da. Shu bois qushlar orasida nizo chiqdi. Bu kelishmovchilikning sababi tojdorlar poygohda qolib, tojsiz qushlar trga chiqib rnashgani, hunarlilar rnini hunarsizlar egallab olgani va trdagilar quyida joylashgan qushlarga nopisandona munosabat krsatganlari bldi. Ular sodir blgan bunday mojaroni qizin muhokama qildilar hamda insof-u diyonatli, yaxshi tartib rnata oladigan va adolatli podshoga muhtoj ekanliklarini ma'lum qildilar. Qushlar orasidagi avo-tpolon va uning muhokamasi ishtirokchisi blgan Hudhud (Popishak) aql nuridan bahramand, boshini tri yo'1 krsatuvchi toj bezab turgan, sharaf-u izzati yuksak qush edi. U shoh izlab, uni topa olmay, hayron blib turgan qanotli jonivorlar davrasiga devonavor kirib Qof toida yashovchi Anqo, butun olamda Simur nomi bilan shuhrat topgan zoti oliy qush haqida szlaydi: