142
Òik paytda
UOM
pasayishi tosning tayanch oyoq tos-
son bo‘g‘imiga nisbatan «osilib» past tushishi natijasidir.
Bu paytda o‘ng va chap tos-son bo‘g‘imini birlashtiruvchi
chiziq bir tomonga og‘gani, silkinch oyoqning tizzasi esa,
tayanch oyoq tizzasidan ancha pastda ekani 42-rasmda
ko‘rinib turibdi. Bu harakat xaddan ortiq bo‘lmasligi ke-
rak,
chunki u tananing
UOM
yo‘lining to‘lqinsimonligini
oshiradi. Qo‘sh tayanch
holatiga o‘tish paytida
silkinch oyoq sonini ko‘-
tarish va shu
bilan
ketma-ket tayanch oyoq
tagi
bilan depsinish
UOM
balandligini ko‘-
taradi (yoki pasaytir-
maydi). Qo‘sh tayanch
holati oldindan tayanch
oyoqni to‘g‘rilash va
yelkani bir qadar ko‘-
tarish
ham shunga yor-
dam beradi. Òez yuruv-
chi tananing
UOM
yo‘li
to‘lqinsimonligini ka-
maytirish va uni to‘g‘ri
chiziqqa yaqinlashtirish
41-rasm.
Sportchi
yurishda UOM ning
harakat chizmasi.
42-rasm.
Sportcha yurish (oldindan
ko‘rinishi).
Vertikal payti
UOM yo‘li
O‘ng tos-son bo‘g‘ini
harakat yo‘li
Chapdagisining yo‘li
Chap oyoq
1
2
3
4
5
6
7
143
uchun, yuqorida ko‘rsatilgan harakatlarni
nazarda tutishi kerak.
Sportcha yurish paytida
UOM
to‘g‘ri chiziqli
yo‘ldan yon tomonga chiqishiga yo‘l qo‘-
yilmaslik kerak. Chetlanish yurganda tayanchlar
siljish o‘rta chizig‘ining goh u, goh bu yonida
bo‘lishi natijasidir.
Oyoq taglari tashqariga
burilgan ekani va ularning ikki parallel chiziq
bo‘ylab yerga qo‘yilishi yon tomonlarga
tebranishni oshiradi. Bunga yo‘l qo‘ymaslik
uchun, tez yuruvchilar oyoq tagi ichki tomonini
to‘g‘ri chiziqqa yaqinroq qo‘yishga intiladilar
(43-rasm).
Faqat ayrim hollardagina, sprot-
chining shaxsiy xususiyatlariga qarab, oyoq tagi
sal tashqi tomonga burilib yerga qo‘yiladi.
UOM
ning yon tomonga tebranishini ka-
maytirishda — qaysi oyoq tayanchda bo‘lsa,
shu oyoq tomonga (ma’lum chegaragacha) tos-
son qismini harakat ettirish ahamiyatga ega.
Bu harakat vertikal paytda yaxshi ko‘rinadi.
Gavdaning va tos qismining vertikal o‘q
atrofida harakati ham yonga tomon harakatlar
ham mushaklar ishi doirasini oshirishga, ularni
yaxshiroq bo‘shashtirishga va ish tejamliroq bo‘lishiga yordam
beradi.
Sportcha yurishda tez yuruvchini oldinga yuboruvchi
ishning asosiy mexanizmi oddiy yurishdagidan sal boshqacha
bo‘ladi. Òez yuruvchining tik
holatidan oldinga harakati
sonning orqa tomonidagi mushaklar (asosan, ikkita bo‘g‘indan
o‘tadigan bukuvchi muskullar) faol qisqarishi bilan bosh-
lanadi.
Qadamning boshlanishida yerdan depsinishda silkinch
oyoq ham qatnashadi. Uni tik holatdan oldinga uzatish
UOM
bir qadar oldinga siljishiga sabab bo‘ladi; bu esa tayanch
43-rasm.
Sportcha
yurayotganda
oyoq tagining
yerga
qo‘yilishi.
144
oyoq muskullari ishining samaradorligini oshiradi. Silkinch
oyoqning tezlanuvchan mayatniksimon harakati eng ko‘p
rol o‘ynaydi; bu, yugurgandagi kabi, tayanch oyoqning yerdan
depsinishini kuchaytiradi (44-rasm).
Yakka tayanchdan qo‘sh tayanchga o‘tganda, oyoq uchiga
o‘tish nihoyasiga yetadi. Bu paytda oyoq tagi yerdan depsina
turib, sezilarli darajada bukiladi. Qo‘sh tayanch fazadan tik
holatga o‘tish, sonning
bukuvchi mushaklarining faol
ishtirokida intersiya bilan bo‘ladi.
Sportcha yurishda tananing qariyb barcha mushaklari,
ayniqsa oyoq mushaklari faol ishlaydi. Chindan ham ayni
paytda ishlaydigan mushaklar qisqarib taranglashib,
qolgan
mushaklar bo‘shashi juda muhim. Busiz harakatlarni tejamli
va to‘g‘ri bajarish mumkin emas. Yurishning yakka tayanch
fazasida tayanch oyoqning to‘g‘ri turishi sondagi to‘rt boshli
mushakga unchalik zo‘r kelishini talab etmaydi, bu ham tez
yuruvchi harakatini yengillatadi. Òayanch oyoq bukilgan
holatda bo‘lgani esa, oyoqning bukila borishi og‘irlik kuchi
ta’sirida davom etavermasin uchun mushaklarga anchagina
ko‘p zo‘r kelishini talab etadi. Qadamlar shiddati katta
bo‘lgani uchun, mushaklarni bo‘shashtira bilishning ahamiyati
yanada ortadi. Sur’at yuqori bo‘lsa ham, sportcha yurishdagi
44-rasm.
Sportcha yurayotganda mushaklarning ishlash chizmasi.
145
harakatlar qo‘pol, zo‘rma-zo‘raki bo‘lmasligi kerak. Òexnikasi
mukammal tez yuruvchining harakatlari mayin, yurishi oddiy
va tabiiy bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
