Ра бар психологияси



Download 485,81 Kb.
bet37/51
Sana12.05.2023
Hajmi485,81 Kb.
#937871
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   51
Bog'liq
BOSHQARUV PSIXOLOGIYASI

1-илова




БОШ^АРУВНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛ ОГИК ХАРИТАСИ

  1. Ра^бар кадрларни танлаш, уларни тарбиялаш ва лавозим- ларга куйиш (махсус режа, дастур асосида).

  2. Психологик жи^атдан танлаш, саралаш буйича кадрларни махсус методлар ва методикалар билан куроллантириш.

  3. Фаолиятнинг профессиограммаси та^лилидан келиб чи^- ^ан ^олда ра^бар кадрларни тайёрлаш ва уларни ^айта тайёр­лаш ма^садида янги тизим яратиш хамда уни узлуксиз равишда такомиллаштириш.

  4. Таълимий ахборот куламини илмий жи^атдан ани^лашдан келиб чи^ан з^олда у^ув дастурини тузиш, ра^барларни тайёр­лаш мазмунининг ^ар бир бугини учун муайян мезонларни иш­лаб чи^иш.

  5. Бош^арув малакалари ва куникмаларини шакллантириш- нинг психологик табиатидан, у^ув курсларининг узига хос хусу- сиятларидан келиб чи^иб, таълимнинг услубий тизимини яратиш.

  6. Касб мо^иятига асосланиб, ра^барлик лавозимига тайёр- ланаётган шахсларни психологик тайёрлашнинг методлари, шакллари, воситалари, методикалари ва принципларини тако­миллаштириш.

Ра^бар лавозимига тайёрланувчи шахслар, даставвал уларнинг олдига ^уйиладиган талаблар билан танишиши ва узидаги кучли- кучсиз жи^атларни англаб ^атъий карорга келиши лозим. Бу муло- хазаларнинг барчаси касбга ва лавозимга кишиларнинг ^анчалик муносиб эканлигини аншугашга хизматкилади, кадрлар к^нимсиз- лигининг олдини олишга зарур шарт-шароитлар яратади, субъек- тив кечинмалар, ба^олашнинг объективлик даражасини оширади.
Рахбар психикасига дойр лавозим такозо этувчи талаблар уз ичига уч хил туркумга тааллу^ли жаб^аларни ^амраб олади: билишга оид, эмоционал ^ис-туйгу, иродавий фазилатлар. Би- лишга ва билиш жараёнига алокадор талаблар к;уйидагилардан иборат:

  • ди^ат хусусиятларининг эгаллаганлик даражаси;

  • сенсомотор ^аракатларининг мавжудлик курсаткичи;

-сезги ва идрокнинг юксак даражасига эришганлик (сезгирлик,
идроклилик, фазовий тасаввур, ва^ни пайкаш у^увчанлиги);
140


www.ziyouz.com kutubxonasi




-тасаввур образлари ва ижодий хаёлга мойиллик (фантазия, орзу, хоз^иш, тилак ва бош^алар);

  • хотиранинг муста^камлиги, баркарорлиги, пухталиги ва куламининг кенглиги, мантикийлиги, тезкорлиги, мазмундорлиги, нутк, нутк фаолияти ва нутк кобилиятининг юксак курсаткичи, фикрлаш, мулохаза юритиш фаолиятининг сермазмунлиги, сама- радорлиги, теранлиги, ижодийлиги, топцирлиги, ностандартли- ги;

Рахбар кадр учун эмоционал ^олатлар ва хис-туйкуларни о^илона бошкарув укувига эга булиш, з^ар ^андай вазиятда з^ам узини-узи бошкариш, узга кишиларнинг кечинмаларини з^ис эта олиш (яьни хамдардлик-эмпатия) мухим аз^амият касб этади:

  • эмоционал з^олатларга уз муносабатини билдириш, реакци- яга кириша олиш, бу нарсаларга локайд булмаслик, юмор з^ис- сининг мавжудлиги, хамиша муайян мезонга риоя ^илган з^олда тобе кишилар билан яхши муносабат, муомала ва мулокотда булиш;

  • зсиссиётларнинг конуниятларини эгаллаш ва жамоанинг бош- карилув туйгусини олдиндан аншушш, уларга асосланиб, аъзолар билан муносабатга киришиш, зарурият тугилганда зудлик билан карор кабул килиш;

  • эмоционал з^олатлар (эмоционал тон, кайфият, стресс, эф­фектна бахо бериш ва уларнинг з^ар бирини та^лил килиш имко- нияти;

  • рахбар кайфиятини ани^овчи омилларнинг бар^онунлиги;

  • эмоционал реакциялар ифодаланишининг ташки воситалари;

  • эмоционал бар^онунлик рахбар шахсининг хислати эканли- ги. Разсбарлик фаолияти ва рахбар шахси учун иродавий сифат- лар жуда муз^им ах.амиятга эга, уни бошкариш эса психологик тусиютар, вазиятлар, низоли холатларни енгиш манбаи хисобла- нади. Рахбар кадрнинг нуфузи баркарор ирода субъекти эканли- гини з^ар ^айси з^аракат ва фаолиятда намойиш килиш учун уз ифодасини топади, уни комилликка йуналтиришга имкон ярата- ди. Шахслараро муносабатда иликтуйкуни вужудга келтиради, инсонни инсон томонидан т>три идрок ^илишга шароит тукдира- ди, индивидуал шакллантиради.

Шахснинг иродасига куйиладиган талаблар куйидагилардан ташкил топиши мумкин:

  • иродавий куч-^увватнинг мужассамлашуви;

141


www.ziyouz.com kutubxonasi




  • боыщарув фаолиятининг маша^атлари, за^матлари;

  • ма^садга интилиши ва собит кадамлилик;

  • ташаббус, муста^иллик, ижодийлик;

-дадиллик, жасоратлилик, туси^арни писанд ^илмаслик;
-саботлилик, ^атъийлик, принципиаллик;

  • вазминлик, эсанкирамаслик, узини 1$лга ола билишлик;

  • интизомлилик, узини-узи уддалаш, узига-узи буйру^ бериш;

  • уз кучига ишонч, узини сафарбар кила олишлик ва бошкалар.

Маълумки, бош^арув жараёни учун ижрочилар (мехнаткаш-
лар, ишловчилар, ходимлар)нинг психологик хусусиятлари ва уларнинг узига хослиги му^им а^амиятга эга. Шу боисдан жа- моа, гурух ва уларнинг аъзолари муайян даражадаги психоло­гик маълумотлилик, фаолият ва муомалани ташкил ^илиш, уюш- тириш, муло^отга киришиш, во^еликка тортилганлик масала- ларини эътиборга олиш боищарув жараёнини максадга муво- фга$ тарзда амалга оширишни таъминлайди.
Ра^барнинг психологик саводхонлиги зиддият, шахе ^аршили- ги, муносабат, муаммо ечимига о^илона, одилона ва омилкорлик билан индивидуал ёки дифференциал ёндашишни билимларни ама- лиётга татби^ этишга кенг куламли имконият, пухта шарт-шароит, шахеий услуб вужудга келишига асос яратади. Бинобарин, ра^бар инсонларнинг индивидуал-типологик хусусиятлари буйича психо­логик билимлар билан ^аноат ^осил килмасдан, балки социал пси­хологик ^олатлар, ^онуниятлар, ^одисалар ривожи уларни келти- риб чи^арувчи омиллар, ^аракатлантирувчи механизмлар, ижти­моий муаммоларнинг ечими, бу жараёнда катъий карор ^абул килиш ва унинг бажарилиш боскичлари тугрисидаги маълумотлар билан ^уролланиши лозим. Акс ^олда жамоа, гуру^ сингари микро струк- тураларни, тузилмаларни бош^аришда, психологик мухитни бар- ^онунлаштиришда, шахслараро муносабатларни тугри ташкил ^илишда, ишлаб чи^аришни йулга ^уйишда кишилар уртасидаги узаро таъсир, таъсирланиш, таассурот, узаро тушуниш, хамдард- лик каби мураккаб кечинмалар кучи, давомийлигини англаб етиш- да нуксон ва камчиликларга йул куйилади.
«Ишчилар, ходимлар, зиёлилар, хуллас, ижрочиларнинг пси­хологик масалалари улар фазилатларининг социал психологик умумий хусусиятларга ва ижтимоий гуру^ларнинг узига хосли­ги, синфий, касбий тузилиши, у ёки бу норасмий оммавий тизим- га тааллу^лилиги каби ру^ий умумийлик, уйгунлик, богликлик,
142


www.ziyouz.com kutubxonasi




мутаносиблик, мослик, эъти^од, ишончни узида акс этгиради. Бу уз навбатида 1$уйидагилардан иборат булади:

  • умуминсоний, умумбашарий онглилик;

  • бошкарув фаолиятида ^атнашиш имконияти (^амкорлик);

  • собит^адамлилик ва унинг узига хослиги намунаси;

  • ижтимоий фаоллик, ташаббускорлик, хобби;

  • турлича шаклдаги мулкни купайтириш ва уни асраш ^исси;

  • узини-узи камолотга етказиш туйгусининг мавжудлиги;

  • ихтирочилик, кашфиётчилик ва ижодиётга мойиллик;

-интизомлилик, тартиблилик, уюш^отдпж, ташкилотчилик ^оби-
лияти ва улардан ра^барлик ^амда ^амкорлик фаолиятида унумли фойдаланиш ва бунда диагностик, про гностик методларни фшлаш;

  • узаро ёрдам, узаро ^урмат, узаро ^уллаб-^увватлаш ^исси- нинг мавжудлиги ва уларни уз урнида татби^ этиш;

  • у ёки бу касбга тааллу^илиги ва касбий мукаммаллиги;

  • муайян миллатга мансублиги ва маънавиятга муносабати;

  • маълум синфга алокадорлиги ва ундан гурурланиши;

  • гоявий-сиёсий эъти^оди, ишонч ва иймони;

  • жинси, ёши, камолот даражаси, курсаткичи, балогат боскичи;

  • сиёсий партияга, ижтимоий иттифоода, оммавий ^аракат- ларга аъзолиги ва боищалар.

Ра^бар учун мулокот турлари ва ижтимоий ^олатларни бош- ^ариш му^им а^амиятга эга. Шахслараро муносабат негизида мулокот ётади, муомала психологияда муста^кам урин эгаллай- ди, худди шу боисдан унинг турлари, узига хос хусусиятлари тугрисидаги маълумотлар билан ра^бар кадрни таништириш мухим ахамият касб этади. Одатда, ахборотлар тугри ва тескари куринишларга ажратилади, муайян тавсифи, таснифи, хусусия- ти, сифати мавжудлиги таъкидлаб утилади. TyFpn ахборотлар шакллари, ми1уюри, сифати, жадаллиги, кузатувчанлиги, ошко- ралиги, че^ранинг эмоционал воситалар билан уйгунлиги каби хусусиятлари билан бошка турлардан ажралиб туради. Тескари ахборот узига хос хусусиятга эга: расмий, норасмий, восита ва каналлар, ижрочининг тескари ахбороти ра^барнинг тугри ин- формациясига айланиши, тарихийлиги, жамоа фикри, муло^аза- си, кайфияти, сустлиги, аксил таъсири ва бош^алар»42.


42 Ушбу «Бош^арувнинг педагогик психологик харитаси» номли йуриь;- нома профессор Э.Розиевнинг «Психологиянинг методологик асослари» номли рисоласидан олинди. 56-57-бетлар.
143


www.ziyouz.com kutubxonasi




«Ра^бар-ижрочилар» муло^отининг психологик муаммолари мавжуд булиб, муайян таркиблар, воситалар, тизимлар мажму- асидан иборат (Жумладан, контактли муло^от, расмий, норас- мий, машина воситасидаги мулокот, мулокотнинг феноменлари, оммавий коммуникация воситасига куйиладиган психологик та- лаблар, зиддиятли, низоли холатлар, социал психологик мухит ва бош^алар).

Download 485,81 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   51




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish