R. T. Adilchaev Berdaq atindagi

faktorlari ham rawajlamw basqishlari 
Globallasiw msinigi birden bir xaliq araliq ekonomikaliq, 
huqiqiy ham madeniy-informaciyahq makani qaliplesiwin anlatadi. 
Globallasiw processi ekonomikaliq baylamwman shigip jamiyet 
turmisinni barliq tiykargi tarawlarma sezilerli darejede tasir 
korsetedi. Bui process XX asirdin aqin XXI asirdin basmda jahan 
ekonomikasmda 6z aldma rol oynap, xaliq araliq ekonomikaliq 
ham siyasiy qatnasiqlardih jaha sistemasm qaliplestiriwine kushii 
turtki berdi. 
22 
Birinshiden, globallasiw mamleketler ortasmdagi ekonomikaliq 
arahqti qisqartiwshi baylanis qurallan ham transport tarawinda 
ilimiy-texnikahq progresstin jedellesiwin, xaliq araliq miynet 
boliniwiniri terenlesiwi jane dunya rawajlamwinm obyektiv 
faktorlarm juzege keltiredi. Bui jagday, dunyanui qalegen jerinen 
zarurli malimlemeni qalegen waqitta ahw ham tez qarardi qabil 
qiliwga mumkinshilik beredi, telekomunikaciyamh zamanagoy 
sistemalan kapitaldi xaliq araliq investiciyalawdi amelge asmwdi 
jenillestiredi. Dunyanin informaciyahq integraciyalasiwi 
sharayatlarmda xojaliq juritiwdih sirt el tajiriybesin ozlestiriw ham 
texnologiyalardi otkiziw bir qansha tezlesedi. 
Globallasiwdm ekinshi deregi - protekcionizm siyasatm 
sheklewge sebep boliwshi ham jahan sawdasi erkmlestiriwin 
sawdanm liberallasiwi jane ekonomikaliq liberallastiriwdm basqa 
turleri esaplanadi. Bunm natiyjesinde turli turde sawda tarifleri 
keskin turde paseydi, tovarlar ham xizmetler sawdasmdagi basqa 
- koplep qmhg tosgenlarsaplastmldi. Basqa liberizaciya ilajlan islep 
shiganwdin qalgan faktorlari ham kapital hareketi kusheyiwine alip 
keldi. 
Intemacionallasiw processinin iishinshi deregi ham 
globallasiwdin tiykargi dereklerinen biri transmilliylesiw processi 
boldi, Usi jagdayda transmilliy kompaniyalar jetekshi kush 
sipatinda payda boiadi ham olar bir waqittin ozinde 
intemacionallasiw processinin tiykargi qatnasiwshiiari bohp 
esaplanadi. 
Globallasiw processi barliq mamleketler ekonomikasmda 
baqlanbaqta. Usi process onimlerdi islep shiganw, xizmetler 
korsetiw, jumisshi kushlerinen paydalamw, investiciya ham 
texnologiyalardi bir mamleketten basqalarma tarqahwina tasir 
korsetpekte. Bulardm barligi natiyjede islep shiganwdin 
natiyjeliligi, miynet onimdarhgi ham basekiiesiiktin artiwmda 
payda boiadi. Usi globallasiw processi xahq araliq basekilesiwdin 
kusheyiwine ahp keldi.