larga b o ‘linadi. A garda K onstitutsiyani o ‘zgartish osonroq
b o isa , u o ‘zgaruvchan Konstitutsiya deb yuritiladi. Agarda,
aksincha, Konstitutsiyaga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish
ta rtib i m u rak k a b b o i s a , u b a rq a ro r K o n stitu tsiy a deb
yuritiladi. Lekin shuni esda tutish kerakki, eng o ‘zgaruvchan
Konstitutsiya ham boshqa qonunlarga nisbatan qattiq, ixcham
va barqaror b oiish i shart.
Konstitutsiyaning
tuzilishini, butun matnini o ‘zgartirishga
olib keladigan obyektiv sabablardan biri m am lakatda yuz
beradigan jiddiy islohotlar va davlat rivojlanishiga doir dastur-
ning o ‘zgarishidir. Jahonning ilg‘or m am lakatlarida doimo
Konstitutsiyaning ixcham va barqaror boiishiga katta e’tibor
berib kelingan. Xususan, 1787-yilda qabul qilingan va jahondagi
birinchi K onstitutsiya hisoblangan AQSH K onstitutsiyasi,
mana 200 yildan ko‘p vaqt o ‘tibdiki, hamon barqaror tarzda
amal qilib kelmoqda. Unga shu vaqt ichida 27 ta o ‘zgartirish
va q o ‘shimcha kiritilgan, xolos.
U m um an, K onstitutsiyani o ‘zgartirish,
yangilash oddiy
qonunlarni o‘zgartirish yoki yangilashdan farq qiiadi. Masalan,
Rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasiga tuzatish va yangilik
kiritiladigan boisa, bu haqdagi taklif faqat Prezident, Federatsiya
Kengashi, D avlat Dumasi, hukum at, Rossiya Federatsiyasi
subyektlarining qonun chiqaruvchi (vakolatli) organlari va
Federatsiya Kengashi yoki D avlat
Dumasi deputatlaridan
kamida beshdan bir qismi tomonidan kiritilishi mumkin. Ispaniya
Konstitutsiyasi bo‘yicha Bosh Kortesning ikkala palatasida ham
deputatlarning beshdan uch qismidan k o ‘prog‘i ovoz bersa,
Konstitutsiyaga o ‘zgartishlar kiritish mumkin.
0 ‘zbekiston Konstitutsiyasining barqarorligini ta ’minlab
beruvchi prinsiplar uning bevosita o ‘zida m ustahkam lab
q o ‘yilgan. Lekin hayot sharoiti, m am lakatning rivojlanishi
Konstitutsiyaga o ‘zgartirish kiritishni taqozo etishi mumkin.
Konstitutsiyaga o ‘zgartirish kiritishning alohida murakkab
tartibi uning barqarorligini ta ’minlashga qaratilgandir. Shu
b ilan b irg a K o n stitu tsiy a n in g
ay rim q ism lari um um an
o ‘zgartirilishi mumkin emas. Masalan, Fransiyada Respublika
boshqaruv shakli, Germaniyada davlatning federativ tuzilishi,
B raziliyada h ok im iy at v a k o la tla rin i taq sim lash prin sip i
o ‘zgartirilishi mumkin emas.
A yrim d a v la tla rd a K o n stitu tsiy a n in g ayrim b o b la ri
o ‘zgartirilishi mumkin emas. Masalan, Rossiya Konstitutsiyasi
ning 1, 2 va 9- boblari o ‘zgartirilishi mumkin emas.
K o‘pchilik davlatlarda Konstitutsiya moddalarini o ‘zgarti-
rish uchun m u tlaq k o ‘p ovoz olish kerak (o d atd d a 2/3).
Federativ davlatlarda federatsiya subyektlarining k o ‘pchiligi
(R o ssiy ad a 2/3 qism i, A Q S H da 3/4 qism i) roziligini
(ra tifik a tsiy a qilishi) ta la b etilad i.
H in d isto n , K an ad a,
P okistonda esa federatsiya subyektlarining roziligi talab
qilinmaydi.
Ayrim hollarda (Skandinaviya mamlakatlarida) Konstitu-
tsiyaga o ‘zgartirishlar kiritish uchun, albatta, referendum
chaqirilishi kerak. Ba’zi davlatlar (Italiya)da o ‘zgartirishlar
kiritish uchun parlament 2 palatasining mutlaq ko‘p
ovozini
olish kerak.
Unchalik muhim boim agan o ‘zgartirishlar oddiy ko‘pchi-
lik ovoz bilan kiritilishi m um kin (H indiston). V engriyada
Konstitutsiyaga o ‘zgartirish kiritish tartibi referendum yo‘li
bilan amalga oshirilishi mumkin emas.
Ba’zi hollarda esa Konstitutsiyaga o ‘zgartirish kiritishni
qonun tashabbusiga ega b o ‘lgan barcha subyektlarning o ‘z-
larigina taklif eta olmaydilar. Masalan, Gretsiyada Prezident
va parlamentning 150 deputati roziligi bilan, Avstriyada boshqa
subyektlar bilan birga xalq tashabbusi, ya’ni 100 ming imzo
bilan, Italiyada 50 ming imzo bilan o ‘zgartirishlar taklif qilinishi
mumkin.
Odatda Konstitutsiyani urush yoki favqulodda holat davrida
qayta ko‘rish mumkin emas. Meksikada Konstitutsiya umuman
o ‘zgartirilmaydigan hujjat sifatida qaraladi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Konsti
tutsiyasining 127, 128-moddalarida
unga o ‘zgartishlar
kiritish tartib i
mustahkamlab q o ‘yilgan. 0 ‘zbekis-
to n R esp u b lik asin in g K o n s titu
tsiyasiga o ‘zgartirishlar 0 ‘zbekiston
R esp u b lik asi O liy M ajlisining
Qonunchilik palatasi deputatlari va
Senati a ’zolari um um iy sonining
kamida uchdan ikki qismidan iborat
k o ‘pchiligi tom onidan qabul qilingan qonun yoki 0 ‘zbekis-
ton Respublikasining referendumi bilan kiritiladi.
0 ‘zb ekiston R espu b lik asi Oliy M ajlisi tegishli ta k lif
k iritilg a n d a n keyin olti oy m o b a y n id a
K o n stitu tsiy a g a
o ‘zgartirishlar ham da tuzatishlar kiritish to ‘g‘risida keng va
har taraflama muhokamani hisobga olgan holda qonun qabul
26
Do'stlaringiz bilan baham: 
