Р. А. Ашуров педагогика назарияси “ фан “ Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги

Ўқувчилар жамоасини таркиб топтириш ва шакллантириш йўллари.


Мактаб ўқувчилар жамоасини мустаҳкамлашда мақсадли режанинг роли жуда муҳимдир. Агар жамоаси олдида жамоа аъзоларини қизиқтирадиган ёрқин, аниқ мақсад бўлмаса, бу жамоани тузиш ва ривожлантириш мумкин эмас.
Ҳали жамоа мустаҳкам таркиб топмаган жойларда мактабнинг асосий вазифаси жамоани таркиб топтириш, синф фаоллари тузилиши, улар билан тўғри, ўйлаб иш олиб боришдан иборатдир.
Мактабларнинг тарбиявий иш тажрибаси шуни кўрсатадики, жамоа олдига мақсадли режалар қўйишнинг икки асосий усули мавжуд: а) ўқитувчи ўқувчилар олдига мақсадли режалар қўяди, бу режаларга ўқувчиларни қизиқтиради, уларни амалга ошириш йўлларини кўрсатади;
б) ўқувчилар ўзларини қизиқтирган бирор ишни режа сифатида таклиф қиладилар, ўқитувчи эса ўқувчилар ташаббусини қувватлайди, уни амалга ошириш йўлларини ўргатади ва ёрдам беради.
Мақсадли режалар қўйишнинг биринчи усули ўқувчилар жамоасини таркиб топтиришнинг дастлабки босқичида қўлланилади. Иккинчи усули эса унинг анча юқори босқичида, ўқитувчи томонидан қўйилган талаб синф фаоллари, жамоа қувватлайдиган даврида қўлланилади. Жамоанинг анъаналар яратиш ва уларни аниқлаши ҳам муҳим аҳамият касб этади. Ўқувчилар жамоасини ҳеч бир нарса анъаналар мустаҳкамлагани каби мустаҳкамлай олмайди. Анъаналарни таркиб топтириш, уларни сақлаш тарбия ишининг ниҳоятда муҳим вазифасидир. “Анъаналари бўлмаган мактаб, яхши мактаб бўлиши мумкин эмас”. (А.С.Макаренко.Т.П.А.)
Анъаналар икки гурухга бўлинади:
1.Кундалик турмуш анъаналари.
2.Байрам анъаналари


Ўқувчилар жамоасини тараққий эттириш.
Жамоа ва шахс ҳамиша ўсиб боради. Жамоани тараққий эттириш асосида педагог томонидан ўқувчилар олдига қўйилган талабларнинг мураккаблашиб бориши, бу талаблар характерининг ўзгариб бориши ўқувчиларнинг бир- бирларига қўядиган талаблари билан уларнинг ўзларига қўядиган талаблари орасидаги нисбатнинг ўзгариб бориши ётади. Бу тараққиёт босқичи бир неча босқичдан иборатдир: