Р. А. Ашуров педагогика назарияси “ фан “ Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги

Ўқувчи - ёшларни маънавий – ахлоқий жиҳатдан тарбиялаш.

1. 
   Маънавий – ахлоқий тарбиянинг моҳияти ва мазмуни.
   
2. 
   Ўтмиш мутафаккирларининг маънавий – ахлоқий тарбия ҳақидаги педагогик ғоялари.
   
3. 
   Маънавий – ахлоқий тарбияни амалга ошириш йўллари, усуллари ҳамда воситалари.
   

Маълумки, мустақилликнинг дастлабки йилларидаёк, Президент И.А.Каримов маънавият ҳақида, миллий анъаналар тўғрисида, миллий қадриятлар ҳақида ўзининг кўпгина нутқ ва асарларида таъкидлаган эди. Хўш! Маънавият ўзи нима? У қандай тушунча? Маънавият – бу арабча сўз бўлиб, бирор нарса ёки ходисанинг туб маъносини, моҳиятини, мазмунини англаб етишдир. Маънавият - мантиқ (логика) фани билан талқин этилганда, у кенг, яъни жинс тушунча бўлиб, уни қамраб олган тур тушунчалар мавжуд.

Маънавиятни 2 та бўлимга ажратиш мумкин: бири жаҳон умуминсоний маънавият, иккинчиси эса, миллий маънавият. Буюк олим Аристотель (Арасту) ўзининг «мантиқ» (“логика” асарида маънавият тушунчасини шундай таърифлайди: «Маънавият, - жуда кенг тушунча бўлиб, юз ювишдан тортиб, инсон тафаккурининг энг юқори чўққисигача шу тушунчага киради». Фанда маънавият тушунчаси билан бирга ахлоқ – одоб тушунчаси ҳам ишлатилади. Хуш! Ахлоқ деганда нимани тушунамиз?
«Ахлоқ ёки одоб деб – мазкур жамият учун характерли бўлган ҳамда ижтимоий муносабатлар системаси билан тарихан боғлиқ бўлган, мазкур жамият аъзолари хулқ – атвор, қонун – қоидалари йиғиндисига айтилади». Маънавий ахлоқ – одоб кишилик жамияти билан дунёга келади, жамият йўқ бўлса, у ҳам йўқолади. Ахлоқ ижтимоий онг кўринишларидан бири бўлиб, у ҳам тарихий, ҳам синфий характерга эга. Кишилик жамияти ўз бошидан бир неча тузумларни кечирди ва шу ижтимоий тузумларда маънавият, ахлоқ – одоб ҳам ўзгариб борди. Aхлоқ – одоб, маънавий тушунчалар жамиятдаги моддий неъматлар каби тез ўзгармайди, балки у жамият ижтимоий – иқтисодий тараққиётидан орқада қолади. Шунинг учун ҳам бир ижтимоий тузумдан, иккинчи ижтимоий тузумга ўтгандан сўнг, кишилар онгида эски ижтимоий тузумга хос бўлган маънавий – ахлоқий қарашлар сақланиб қолди.
Ахлоқ инсонни бошқа одамларга ва жамиятга, меҳнатга, оилага, жамоага, хусусий ва ижтимоий мулкка бўлган муносабатларини тартибга солди. Унинг мазмуни ва характери аввало жамиятнинг моддий ҳаёт шароити билан белгиланади. Ижтимоий онг нормаларидан – сиёсат, ҳуқуқ, фалсафа, дин – ахлоқнинг шаклланишига таъсир кўрсатади.
Мактабда ўқувчи - ёшларга бериладиган маънавий – ахлоқий тарбиянинг асосий мақсади, вазифалари ёшларда яхши маънавий сифатлар, тажрибалар ҳосил қилиш, уларни ахлоқий нормалари ва қоидалари тўғрисидаги дастлабки билимлар билан қуроллантириш, ахлоқий хислатлар ва хулқий фазилатларни ривожлантириш, ҳамда уларда ёқимли хатти – ҳаракат кўникмалари ва одатларини вужудга келтириш ва тарбиялашдир.