Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

Ҳавони кондиционерлаш 
Шамоллатиш қурилмалари хона микроиқлим шароитини 
санитар талаблар асосида доимий равишда меъѐрлаштириш, 
ишчиларга қулай шароит яратиш имконини бермайди. Шу 
сабабли, бу мақсадда кондиционерлардан фойдаланилади. 
Конденционерлар 
ҳавонинг 
ҳароратини, 
намлигини, 
ҳаракатланишини ва тозалигини автоматик равишда ростлаш, 
ҳамда ҳавони озонлаш ва ионлаш имконини беради. 

---

119 
Кондиционерлар марказий, яъни бир неча хонага хизмат қилувчи, 
ѐки маҳаллий – битта хонага хизмат қилувчи бўлиши мумкин. 
Маъмурий бинолар ва уй шароитларида хона микроиқлимини 
ростлаш 
учун 
БК-1500 
ҳамда 
БК-2500 
маркали 
кондиционерлардан фойдаланилади.
БК-1500 кондиционерларининг совуқлик иш унуми – 6,3 кДж 
(1,5 ккал), БК-2500 кондиционерлариники эса – 10,5 кДж (2,5 
ккал). БК-1500 кондиционери 25 м
2 
юзали хонага, БК-2500 
кондиционери – 35 м
2
юзали хонага мўлжалланган. Бу 
кондиционерлар хона ҳавосини совутиш, чанглардан тозалаш, 
ҳароратни автоматик равишда белгиланган меъѐрда сақлаш, ҳаво 
намлигини камайтириш, ҳаво ҳаракати тезлигини ва йўналишини 
ўзгартириш, вентелятор режимида ишлаш имкониятларига эга.
3.2.7. Ишлаб чиқариш бинолари ва иш жойларини ѐритиш.
 
Ёритилганлик ҳақида умумий маълумотлар 
Ишлаб чиқариш хоналарининг ва иш жойларининг 
ѐритилганлиги, меҳнат гигиенасининг муҳим кўрсаткичларидан 
бири ҳисобланиб, меҳнатни илмий асосда ташкил этишнинг ва 
ишлаб чиқариш маданиятининг ажралмас қисми ҳисобланади. 
Ёритилганлик инсоннинг ташқи муҳит билан боғланишини 
аниқловчи ва инсон миясига келувчи ташқи дунѐ тўғрисидаги 
маълумотларнинг сифатини ифодаловчи асосий кўрсаткичлардан 
биридир. Тўғри ва меъѐрий миқдордаги ѐритилганлик иш 
қуроллари ва жиҳозларнинг рангини, ўлчамларини тезда 
аниқлашга имкон беради ва ишчининг меҳнат қобилиятини узоқ 
муддатгача сақланиб қолишига, меҳнат унумдорлигининг 
ошишига, ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг сифатли бўлишига 
шароит яратиб, меҳнат хавфсизлигини оширади. 
Иш хоналари ва жойларини ѐритишга асосан қуйидаги 
талаблар белгиланган: 

иш объектларини тез ва енгил фарқлаш имкониятини 
бериши зарур; 

ѐритилганлик бир текис бўлиши, ҳеч қандай кескин соя 
бермаслиги лозим; 

объект ва у жойлашган жой ранги (фон) орасида маълум 
даражада фарқ (“контраст”) бўлиши керак; 

ѐруғлик манбаи кўриладиган объектда ҳеч қандай ѐруғлик 
қайтишини (ялтирашлар) ҳосил қилмаслиги керак; 

---

120 

ѐруғлик манбаи ишчи кўзини қамаштирмаслиги лозим; 

ишчи юзаларнинг ѐрилиганлик даражаси вақт оралиғида 
ўзгармаслиги зарур. 
Ёритилганликка 
қўйилган 
ушбу 
талаблар 
нафақат 
тадқиқотларда, балки амалиѐтда ҳам ўз исботини топган.
Меъѐрий ѐритилганлик фақат ѐруғлик оқимига боғлиқ бўлмасдан, 
ѐруғликни хона шипи ва деворидан қайтишига, фон билан буюм 
орасидаги контраст (ранглар фарқи)га ҳам боғлиқ ҳолда 
белгиланади. Масалан, қора ипни қора фонда кўриш учун оқ 
рангда жойлашган фонга нисбатан камида минг марта катта 
ѐритилганлик талаб этилади.