Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

J
o 
–
товушни сезиш бошланишидаги интенсивлик,
J
o
 =10
-12 
Вт/м
2
 
Шунга мос ҳолда товуш босими даражаси қуйидагича 
аниқланади 

---

129 
Lg=10lg
 = 20 lg 
, дБ 
бу ерда 
Р –
товуш босимининг ҳақиқий миқдори, Па; 
Р
о
– товушни сезиш бошланишидаги товуш босими,
Р
о
=2

10
-5 
Па 
Юқоридаги формулаларга мос ҳолда шовқин даражасининг 
камайишини қуйидагича аниқлашимиз мумкин бўлади, 
L
1
-L
2
=20 lg 
- 20 lg
 = 20 lg 
 = 10 lg
, дБ 
 
Масалан, агар машинанинг шовқинини 1000 марта 
камайтиришига эришилса интенсивлик даражаси 30 дБ га 
камаяди, яъни: 
L
1 
-L
 2
=10lg1000=30 дБ
Товуш қаттиқлиги («громкость») –
“фон” билан ўлчанади. 
Бир фон – 1000 Гц частотада ва 1дБ товуш интенсивлигидаги 
товуш қаттиқлигидир. 
Шовқинни 
товуш 
частотаси 
билан 
боғланишини 
ҳаракерловчи миқдор шовқиннинг частота спектри деб аталади. 
Шовқинни инсонга физиологик таъсирини баҳолаш мақсадида у 
товуш частотасига кўра уч турга бўлинади: паст частотали (300 
Гц.гача), ўрта частотали (300…800 Гц) ва юқори частотали (800 
Гц дан юқори). 
Бундан ташқари шовқин, спектрнинг характери ва таъсир 
этиш вақтига кўра ҳам таснифланади. Спектрнинг характерига 
кўра шовқин: кенг полосали ва тонал кўринишда бўлади. Агар 8 
соатлик иш куни вақтида шовқин даражаси вақт бўйича 5 дБА 
дан ошмаса доимий шовқин ҳисобланади. Агар шовқин даражаси 
вақт оралиғида 5дБ дан ортиқ ўзгариб турса нодоимий 
(ўзгарувчан) шовқин, ушбу ўзгариш кескин камайиш орқали 
содир бўлса узлукли шовқин деб аталади. Агар шовқин 1 сек.дан
кам вақт давом этувчи бир ѐки бир неча товуш сигналларидан 
иборат бўлса импульсли шовқин дейилади. Импульсли шовқин 
даражаси бир секундда 100 дБ дан ортиқ ўзгаради. Бундан 
ташқари, шовқин ҳосил бўлиш манбаига кўра механик, 
аэрогидродинамик ва электромагнит турларга бўлинади.

---

130