Qurilishda marketing tushunchasi va mohiyati

7.2. Qurilishda marketingni rejalashtirish bosqichlari
Qurilishda marketingni rejalashtirishning bosqichlari - marketing faoliyatining mantiqiy ketma-ketligini yaratish, qurilish korxonasining maqsadlarini aniqlash va ushbu maqsadlarga erishish uchun bajariladigan ishlarni rejalashtirishdan iborar. Buning yakuniy natijasi bozorda muvaffaqiyat va farovonlikka erishishda qurilish sanoati faoliyatining yo'nalishlarini aks ettiruvchi marketing faoliyati rejasini ishlab chiqishdan iborat.
Marketing rejasining asosiy maqsadi subyekt moʻlajallangan maqsadlarini asoslash va ushbu maqsadlarga erishish uchun zarur bo'lgan resurslarni hisobga olgan holda aniq harakatlarni ishlab chiqishdan iborat. Qurilish korxonasining maqsadlari qurilish mahsulotlarini (qurilish ob’yektlari, materiallar, inshootlar va boshqalar) sotish, qurilish va montaj ishlarini bajarish va qurilish xizmatlarini belgilangan muddatlarda va tegishli sifatda ko'rsatishdir. Marketing nuqtai nazaridan qurilish obyektlarini sotish bozorida qurilish korxonasining mavqeini mustahkamlash va shu kabi qurilish korxonalari o'rtasida raqobatda muvaffaqiyatga erishish uchun mavjud imkoniyatlardan foydalanish vazifalari hal etilmoqda.

.3. Qurilishda marketingni rejalashtirish modeli
Zamonaviy qurilish kompaniyalari raqobat muhitida ishlashga va iqtisodiy vaziyatni doimiy ravishda o‘zgartirishga majbur. Marketing rejasi kompaniyaga raqobatni engish, bozorga moslashish va zamonaviy biznesning dinamik muhitida etarli moliyaviy barqarorlik va ishonchga erishish, moliyaviy yo‘qotishlar xavfini kamaytirish va rentabellikni oshirish imkonini beradi.
Qurilish kompaniyasining marketing faoliyatini rejalashtirish ma’lum ketma-ketlikda amalga oshiriladi. Birinchidan, alohida loyihalar, qurilish majmualari, uy-joy, ijtimoiy yoki madaniy ob’yektlar, shuningdek, ish va xizmat turlari uchun marketing maqsadlari belgilanadi. Keyin ular muqobil strategiyalarni ishlab chiqadilar. Yangi ob’yektlarni qurish, yangi texnologiyani qo‘llash va qurilishni tashkil etish, bozorni shakllantirish (ob’yektlarni mijozga sotish yoki etkazib berish), boshqa mintaqalarda yangi bozorlarga kirib borish ishlarini rejalashtiriladi.
Marketing faoliyatini rejalashtirishda eng yaxshi strategiya tanlanadi. Qurilishda marketingni rejalashtirish modelini yaratishda quyidagi elementlardan foydalaniladi: qurilish ob’yektlari; qurilish-montaj ishlari turlari; ob’yektlarning narxi (taxminiy qiymati) va ish turlari; ob’yektlar va qurilish-montaj ishlarini amalga oshirish yo‘llari; ob’yekt va ishlarni buyurtmachiga etkazib berish va ob’yektlarni qurish hamda qurilish ishlarini bajarishning kalendar rejalari.
Marketingni rejalashtirishdagi keyingi bosqich marketing maqsadlarini belgilashga bag‘ishlangan bo‘lib, butun marketing jarayoni uchun kalit hisoblanadi. Marketing maqsadlari asosan ob’yektlar, ishlar va bozorlarning faqat ikki jihatiga - qaysi ob’yektlar va qaysi bozorlarga taalluqlidir. Narx-navo sohasidagi maqsadlar, mijozga mahsulot etkazib berish, reklama va boshqalar. past darajadagi maqsadlar va marketing maqsadlari bilan aralashmaslik kerak. Ular marketing maqsadlariga erishishga qaratilgan marketing strategiyasining bir qismidir.
Bu marketing maqsadlarini belgilash uchun to‘rtta variantga olib keladi:
1) mavjud ob’yektlar, mavjud bozorlar uchun ishlaydi;
2) yangi ob’yektlar, mavjud bozorlar uchun ishlaydi;
3) mavjud ob’yektlar, yangi bozorlar uchun ishlaydi;
4) yangi inshootlar, yangi bozorlar uchun ishlaydi.
Maqsadlarga erishish darajasini aniqlash uchun ularni kvalifikatsiya qilish kerak. Marketing rejasiga ko‘pi bilan olti yoki sakkiz maqsadni kiritish tavsiya etiladi. Maqsadlarni belgilash va moslashtirish marketing faoliyatining muhim elementlari hisoblanadi. Hozirgi vaqtda marketing masalalariga bag‘ishlangan deyarli har qanday rejalashtirish va boshqaruv hujjati (marketing rejasi, ma’lum mahsulot bilan ma’lum bozorga chiqish dasturi va boshqalar.) hech qanday maxsus usullar va yondashuvlarni ishlatmaydigan dastlabki bo‘limlardan birida kamida oddiy maqsadlar ro‘yxatini o‘z ichiga oladi. Shu bilan birga, rejalashtirish va boshqaruv faoliyatida yakuniy natijalarga e’tiborni oshirish, maxsus boshqaruv usullaridan (maqsadlar bo‘yicha boshqarish) foydalanishni oshirish va alohida boshqaruv funksiyalari (tashkil etish, nazorat qilish va boshqalar) sifatini oshirish zaruratini oshirish.) maqsadlar tizimini qurishda maxsus usullar va yondashuvlardan foydalanishni talab qiladi.
Ikkinchi bosqichdagi taktik rejalashtirish bosqichi - rejalashtirish strategiyasi rentabellikni oshirish va korxonani bozor sharoitlariga oldindan ko‘ra bilish va moslashtirish bilan bog‘liq bo‘lgan ishlab chiqarish vazifalari majmuini qamrab oladi.
Prognozlash - bu korxonaning rejalashtirish, ishlab chiqarish va marketing xizmatlarining moddiy oqimlarning kelajakdagi holati haqida dastlabki ma’lumotga ega bo‘lish va tashqi muhit ta’sirida ularning buzilishini minimallashtirishga qaratilgan tadbirni rejalashtirish imkoniyatlardir.

Tadbirlar rejasi boshqaruvchiga tegishli byudjet ishlab chiqishga imkon beradi. Bu esa o‘z navbatida foyda yoki zarar ko‘rishning oldindan qilinadigan tavqimidir. Uning tegishli "Kirim" grafasida sotilishi kutilayotgan tovarlarning miqdori va o‘rtacha bahosi ko‘rsatiladi va "Chiqim" grafasida esa ishlab chiqarish xarajatlari, tovar harakati bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar va marketingga tegishli xarajatlar ko‘rsatiladi. Ushbu ikki grafaning farqi esa kutilayotgan foyda miqdorini beradi. Qurilish kompaniyasining yuqori darajadagi boshqaruvchilari taklif qilingan byudjetni diqqat bilan o‘rganib chiqib, uni tasdiqlaydi yoki tegishli o‘zgartirishlar kiritadi.
.
Maqsadli foyda nuqtai nazaridan marketing byudjetini rejalashtirish quyidagi tartibda olib boriladi:

• 
  bozor umumiy hajmini prognozlash;
  
• 
  qurilish kompaniyasining bozordagi egallashi mumkin bo‘lgan qismini aniqlash;
  
• 
  kelgusidagi sotuv hajmini prognozlash;
  
• 
  distribyuter tomonidan o‘rnatiladigan sotuv bahosini aniqlash;
  
• 
  mahsulotni sotishdan tushgan tushum summasini hisoblash;
  

• 
  o‘zgaruvchan xarajatlar jami miqdorini hisoblash;
  
• 
  yillik daromad hajmini hisoblash (marketing sarf-xarajatlari, doimiy xarajatlar va foyda shuning hisobiga amalga oshiriladi);
  

• 
  doimiy xarajatlar miqdorini hisoblash;
  
• 
  marketingga bo‘lgan xarajatlarni qoplash va foyda olish uchun sarflanadigan yalpi daromadning qismini hisoblash;
  
• 
  maqsadli foyda miqdorini hisoblash;
  
• 
  rejalashtirilayotgan marketing xarajatlar summasini hisoblash;
  
• 
  marketing byudjetini bo‘lib chiqish:
  
• 
  reklama xarajatlari va sotuvni rag‘batlantirish uchun zarur bo‘lgan xarajatlarni aniqlash;
  
• 
  marketiig tadqiqotlarini tashkil etish uchun zaruriy xarajatlar miqdorini aniqlash.
  

Yuqorida ko‘rib o‘tilgan maqsadli foyda nuqtai-nazaridan byudjetni rejalashtirish usuli qoniqarli bo‘lgan foyda miqdorini ta’minlab bersada, har doim ham maksimal miqdorni ta’minlab bera olmaydi. Shuning uchun ham biz foyda mikdorini optimal holatga keltirish jarayonida echilishi zarur bo‘lgan muammolar va bunda ishlatiladigan usullar haqida to‘xtalib o‘tamiz.
Qurilish kompaniya boshqaruvchisidan foydani optimallashtirish sotuv hajmi va marketing kompleksining tashkil etuvchilari orasidagi bog‘likliklarni aniq va ravshan tushunishni talab qiladi. Sotuv hajmi va marketing kompleksi elementlari orasidagi bog‘liklikni ta’minlab berishda sotuv funksiyasi ko‘rib chiqiladi.
Sotuv funksiyasi berilgan vaqt oralig‘ida marketing kompleksining bir yoki bir qancha elementlari uchun amalga oshirilgan xarajatlarga mos keluvchi sotuvlar hajmining prognoz qilingan miqdorini aniqlovchi faoliyatdir. YA’ni, sotuv funkiyasi marketing kompleksi elementlariga qilingan xarajatlar mikdori sotuv hajmini qanchaga o‘zgartirishini aniqlab beradi. Istiqbolli rivojlangan ayrim xorijiy kompaniyalarni berilgan vaqt oralig‘ida marketingga qilingan katta xarajatlar hisobiga sotuvning hajmini oshiradi. Biroq ayrim kompaniyalarni katta miqdorda marketing xarajatlarini sarflasada, juda kam miqdordagi sotuv hajmiga erishadi. Bu holatga quyidagi omillar sabab bo‘ladi:

• 
  xaridorlarning tovar haqidagi axborotga ega bo‘lmaydi, ya’ni samarali reklama faoliyati amalga oshirilmaydi;
  
• 
  mahsulot yoki xizmatlar sifati uning narxiga mos emas;
  
• 
  sotish usullari ham samarali tashkil etilmagan.
  

Shuning uchun qurilish kompaniyasining marketing boshqaruvchisi sotuv funksiyasini quyidagi uch usul bilan aniqlashi mumkin;

1.