Qurilishda marketing tushunchasi va mohiyati

6.3. Qurilishda iste’molchilar xulq-atvorlarini o‘rganish bo‘yicha marketing tadqiqotlarining yo‘nalishlari
Qurilish sohasidagi iste’molchilarning hulq-atvorini o‘rganishda ularning mahsulot(xizmat)larni sotib olishdagi hatti-harakatlarini tadqiq etish kerak bo‘ladi. Iste’molchilarning sotib olish jarayonida hatti-harakatlari quyidagi beshta bosqichdan iborat:
1.Ehtiyoj shakllanadi.
2. Ehtiyoj talabga aylanadi. (izoh ehtiyoj talabga aylanmasa iste’molchi ehtiyojni qondirmaydi)
3. Talabni ta’minlaydigan mahsulotlar haqida axborot to‘playdi va muqobil mahsulot turlarini baholaydi. (izoh sifati, narxi, sotib olish joyi va usuli, foydalanish usuli)
4. Xarid qilinadi.
5.Xarid natijasini baholaydi.
Iste’molchi birinchi marta mahsulot xarid qilayotganda yuqoridagi jarayonga qat’iy amal qiladi, keyingi vaziyatlarda esa u o‘zgarib boradi, bu jalb kilish darajasi hamda muqobil mahsulotlar o‘rtasidagi farqni his etishga bog‘liqdir.
Iste’molchilarning hulq-atvorini o‘rganish bo‘yicha marketing tadqiqotlari yangi yo‘nalish deb e’tirof etildi va bunda iste’molchining hulq-atvorini tadqiq etishda potensial istemolchilarning hozirdagi va kelgusidagi zaruriyatlarini, ehtiyojlarini va istaklarini o‘rganuvchi usullarning tizimi shakllantirildi, iste’molchilarning hulq-atvoriga ta’sir qiluvchi omillarni va qondirilmagan ehtiyoj sabablarini aniqlovchi mexanizmlar ishlab chiqildi. Dastlabki marketing tadqiqotlarida iste’molchilarni o‘rganishdagi konsepsiyani «7OS» deb nomladilar va bu konsepsiyaga quyidagi elementlar kiritildi:

1. 
   Occupants - bozor ishtirokchilari (bozorda kim xaridni amalga oshiradi?).
   
2. 
   Objects - bozor predmetlari (bozorda qanday premetlar sotiladi va sotib olinadi, qanday qondirilmagan ehtiyojlar mavjud?).
   
3. 
   Objective - bozor ishtirokchilari o‘z oldiga qo‘ygan maqsadi ( nima uchun ular xarid qiladi?).
   
4. 
   Organizations - bozorda ishtirok etadigan tashkilotlar (bozorda iste’molchi bilan birgalikda kim harakat qiladi?).
   
5. 
   Operations - bozorda operatsion jarayonlar (xarid qanday amalga oshadi?).
   
6. 
   Occasions - xarid imkoniyatlari (xarid qachon amalga oshadi?).
   
7. 
   Outles - sotish kanallari (xarid qaerda amalga oshadi?).
   

Eng muhim muammoga javobni natijaviy tanlovga nima ta’sir qilishi va xaridni amalga oshirishda ichki uyg‘otish motivlarini chuqur o‘rganish talab etiladi. Marketing tadqiqotchilarning fikricha, iste’molchi hulq-atvorini o‘rganishning uslubiyotining asosi umummilliy, analitik-bashoratlash usul va uslublaridan tashkil topadi. (6.3.1-jadval).
Iste’molchilarning motivlarni tadqiq etishda bevosita savol bermasdan turib, iste’molchilarning tiplarini bilib olish o‘ziga xos san’at hisoblanadi. Shu maqsadlar uchun bilvosita yo‘llar bilan axborot olishda nozik usullar majmuasidan foydalaniladi. Teran so‘rov, proeksion shakllar xuddi shunday usullarga kiradi.