Qurilish materiallari va buyumlari

Havoyi bog‘lovchilar
2.1 Havoyi ohak 
 
Havoyi ohak tarkibida 6% gacha giltuproq bo‘lgan kalsiyli va magniyli karbonat tog‘ jinslari: 
bo‘r, ohaktosh, dolomitlashgan ohaktosh va dolomitlarni kuydirib olingan bog‘lovchi materialdir. 
Ohak bog‘lovchisi (kipelka) oq va kul rangida bo‘lib, bo‘lak-bo‘lak holda hosil bo‘ladi. Havoyi 
ohak bog‘lovchisi quyidagi turlarda bo‘ladi: so‘ndirilmagan maydalangan, so‘ndirilgan gidrat 
(pushonka), ohak qorishmasi va ohak suti.

---

- 29 - 
Ohak bog‘lovchisi tarkibidagi SaO miqdoriga nisbatan kalsitli, magnezialli va dolomitli bo‘lishi 
mumkin. Kukun ohak tayyorlash uchun so‘ndirilmagan ohak, domna shlaki, elektrotermofosforli 
shlak, aktiv mineral qo‘shimchalar bilan birga maxsus tegirmonda tuyiladi.
Ohak ishlab chiqarish.
Havoyi ohak homashyosi asosini kalsiy karbonat (SaSO
3
) tashkil etadi, 
shuningdek ozgina miqdorda dolomit, gips, kvars, giltuproq va boshqalar aralashgan bo‘lishi 
mumkin. Ohaktosh 9001200
0
S haroratda kuydirilib, imkoni boricha SO
2
gazi chiqarib yuboriladi:
SaSO
3
SaO SO
2
Homashyo tarkibidagi magniy karbonat (MgSO
3
) kuydirish jarayonida parchalanadi.
Ohaktoshni kuydirish natijasida 56% havoyi ohak hosil bo‘ladi, qolgan 44% karbonat angidridi 
(SO
2
) havoga chiqib ketadi.
Ohak bog‘lovchisi tarkibida asosiy oksidlar (SaO MgO) miqdori yuqori bo‘lsa, ohak qorishmalari 
shunchalik mayin (plastik) va sifatli bo‘ladi.
1-rasm. SHaxtali xumdon 
1-shaxta; 2-yuklash qurilmasi; 3-qizdirish zonasi; 4-kuydirish zonasi; 5sovitish zonasi; 6-
havo beriladigan greben; 7-kuydirilgan ohakni chiqarib oluvchi mexanizm. 
Havoyi ohak tarkibidagi chala kuygan Yoki o‘ta kuygan bo‘laklarning meYordan ortiq bo‘lishi 
bog‘lovchi hossalarini Yomonlashtiradi. CHala kuygan ohak bo‘laklar deyarli bog‘lovchilik 
xususiyatiga ega bo‘lmaydi, o‘ta kuydirilgan ohak esa juda sekin suv ta’sirida gidratlanadi va hajmi 
kengayadi. Buning natijasida ohak bog‘lovchisi asosidagi mahsulotlarda Yoriqlar hosil bo‘lishi 
mumkin.
Ohaktoshni odatda shaxtali xumdonda kuydiriladi (5.1-rasm). Mayda bo‘lakli ohaktoshlar 
aylanma xumdonda kuydirilishi mumkin. Ohaktoshni kuydirish uchun ko‘mir, tabiiy gaz va boshqa 
Yoqilg‘ilar ishlatiladi. Ko‘mir Yoqilganda ohakka kul aralashishi mumkin, gaz Yoqilganda esa 
bog‘lovchi toza holda hosil bo‘ladi. Bundan tashqari gaz bilan ishlaydigan xumdonlarni 
mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish mumkin.
Ohaktoshni kuydirilganda so‘ndirilmagan g‘ovak bo‘lak holdagi yarim mahsulot hosil bo‘ladi. 
YArim mahsulotni is’temolchiga moslashtirish uchun maydalanadi Yoki so‘ndiriladi.