Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalari ishlab chiqarish

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Neville, Adam M. Properties of concrete / A.M. Neville. -- 5th ed. p. cm. ISBN 978-0-273-75580-7 (pbk.)
   
2. 
   Akramov X.A., Nuritdinov X.N. Beton va temir-beton buyumlari ishlab chiqarish texnologiyasi. Darslik. T., 2011.
   
3. 
   Akramov X.A., Nuritdinov X.N. Beton texnologiyasi. O‘quv qo‘llanma. I va II qism. TAQI T., 2012.
   
4. 
   Akramov X.A., Nuritdinov X.N. Beton texnologiyasi. O`quv qo`llanma. I va II qism. TAQI T., 2012.
   
5. 
   Akramov X.A., Nuritdinov X.N. Beton va temir-beton buyumlari ishlab chiqarish texnologiyasi. O‘quv qo‘llanma. I va II qism. T., 2012.
   

9-modul: Beton uchun ishlatiladigan yirik to‘ldirgichlar va ularga qo‘yilgan talablar. Yyengil to‘ldirgichlar, asosiy xususiyatlari va ularga qo‘yilgan talablar.


Reja:
1. Beton tarkibini tajribada tekshirish
2. Beton qorishmasi vibratsiya usuli bilan zichlashtirish
3. mustahkamligini sinab ko‘rish tartibi

Beton tarkibini tajribada tekshirish uchun namuna sifatida beton qorishmasi tayyorlanadi va uning harakatchanligi aniqlanadi Ishlatiladigan beton va mahalliy to‘ldiruvchilarning o‘ziga hosligi bois konusning cho‘kishi yoki beton qorishmasining bikirligi belgilangandan farq qilishi mumkin. Misol uchun 5.1-misolda konusning cho‘kishi 0 ga teng bo‘ldi deb olaylik. YA’ni beton qorishmasi etarli darajada harakatchan bo‘lmadi. Harakatchanlikni oshirish uchun suv sarfi tahminan 5–10 foizga oshiriladi. Bir vaqtning o‘zida, suv sement nisbati o‘zgarmasligi uchun, 5-10 foiz sement qo‘shiladi. Beton qorishmasi yana bir marta aralashtiriladi, konusning cho‘kishi o‘lchanadi va bunday o‘rganish kerakli qiymatlar olingunga qadar davom ettiriladi.

Agar birinchi tekshirishda beton qorishmasining harakatchanligi belgilangandan ko‘ra ko‘proq bo‘lsa /masalan, 4-5 sm o‘rniga OK =8sm/ bir oz qum va shag‘al qo‘shiladi /5-10 foiz/. SHundan so‘ng beton tarkibini o‘zgartiriladi, sababi beton qorishmasining oldingi hajmi oshgan bo‘ladi. buning uchun berilgan zichlash usuli va ishlab chiqarish sharoitida beton qorishmasining amaldagi zichligi aniqlanadi. Sinash quyidagi usulda amalga oshiriladi: bo‘sh qolip tortib ko‘riladi, uning ichki o‘lchami tekshiriladi, qorishma bilan to‘ldiriladi, joylashtiriladi va yana tortib ko‘riladi.
Joylashtirilgan beton qorishmasining zichligi, kg/l da quyidagi formula bilan hisoblanadi:
_b.sm=/G₂-G₁/V_f,
bu ‘yyerda, G₁ va G₂- - bo‘sh qolip va beton solingan qolipning og‘irligi, kgV_f –qolipning ichki hajmi, l.

Beton qorishmasining olingan qiymatlari hisoblanganlari bilan mos kelishi kerak /ruxsat etilgan og‘ish darajasi ±2%/. SHundan so‘ng tekshirish uchun tayyorlangan beton qorishmasining amaldagi hajmi aniqlanadi:

V_F= G/
bu ‘yyerda G- namuna uchun tayyorgan qorishmaga ishlatilgan materiallar massasining yig‘indisi, kg. - zichlashtirilgan beton qorishmasining amaldagi zichligi, kg/l.
Olingan beton qorishmasining hajmi va tekshirish uchun qorilgan betonga sarflangan materiallar miqdorini bilgan holda 1m³ betonga haqiqatda sarflanadigan materiallar miqdori aniqlanadi.
Tekshirish uchun tayyorlanadigan qorishmaning hajmi talab etiladigan namunalar miqdoriga bog‘liq bo‘ladi. agar beton markasini aniqlash uchun uchtadan anmuna tayyorlansa, quyidagi minimal qorishma hajmi tayyorlanadi
Namuna qirrasining o‘lchami, sm 10 15 20 30
Tekshiriladigan qorishma hajmi, l 6 12 25 85

misol shartlari uchun namunalarning nazorat o‘lchami 15x15x15 sm /shag‘alda 3 D_prdan ko‘proq/ bo‘ladi va demak, qorishma hajmi 12 l ni tashkil etadi. Bitta qorishmaga ishlatiladigan materiallar hajmi quyidagicha bo‘ladi:

sement 3,96 kg /330x0,012/
qum 7,2 kg /600x0,012/
shag‘al 15,25kg /1770x0,012/
suv 2,14 l /178x0,012/

Turli o‘lchamli tosh ishlatilganda har bir o‘lcham sarfini ular o‘rtasidagi optimal nisbatdan kelib chiqqan holda belgilash kerak. Agar kerakli harakatchanlikka erishish uchun sement va suv 10 foiz oshirilgan bo‘lsa qorishmaga ishlatilgan materiallarning yakuniy sarfi quyidagicha bo‘ladi:

sement 4,36 kg /3,96+0,4/
qum 7,2 kg
shag‘al 15,25 kg
suv 2,35 l /2,14+0,21/
Ja’mi: 29,16 kg
Agar beton qorishmasining haqiqiy jipsligi 2350 kg/m³ bo‘lsa qorishmaning hajmi V_f =29,16/2,35=12,4 l bo‘ladi
1 m³ beton uchun materiallar sarfi quyidagiga teng bo‘ladi: S=4,36:0,0124=350 kg. V=190 l; P=580 kg. SH=1230 kg.
to‘g‘rilangan beton qorishmasidan namunalar tayyorlanadi va sinab ko‘riladi. Har bir sinash muddatiga kamida uchta namuna tayyorlanadi. Namunalar echiladigan cho‘yan yoki po‘lat qoliplarda shaklga solinadi. Ularning o‘lchami aniq bo‘lishiga erishish kerak va qirralari bo‘yicha og‘ish ±1 foizdan oshmasiligi kerak. Qirralar burchagi 90±2° tashkil etadi. Namunalarni joylash va zichlash usuli ishlab chiqarishda qabul qilingani bilan bir hil bo‘lishi lozim. Beton qorishmasini qolipga joylash 30 minut davomida amalga oshirilishi kerak.
Beton qorishmasi vibratsiya usuli bilan zichlashtirilganda qolipga beton ko‘proq solinadi va shundan so‘ng u laboratoriya maydonchasida vibratsiya qilinadi /tebranish chastotasi 50 Gs, vibratorni tebranish amplitudasi 0,5 mm/.Laboratoriya vibromaydonchasini yuzali vibrator bilan almashtirish mumkin. Vibratsiya davomiyligi t bikirlik qiymatlariga mutanosib ravishda belgilanishi kerak, ya’ni t=/1,5+2/J, biroq J +30 s dan kam bo‘lmasligi lozim.
Namunalar ikki sutka davomida hona harorati 16-20°S bo‘lgan sharoitda, qolipda saqlanadi. So‘ng ular qolipdan chiqarilib, marka qo‘yiladi va sinalgunga qadar namlik darajasi 100% bo‘lgan maxsus kameralarda yoki bo‘lmasa doim namlab turiladigan qum, yog‘och qipig‘ida saqlanadi. Sinashdan oldin namunlar yaxshilab tekshiriladi, qirralari o‘lchanadi /aniqligi 1 mm gacha bo‘lishi kerak/.
mustahkamligi sinab ko‘rilganda namunalar pastki tutib turuvchi plitaga yon qirrasi bilan qo‘yiladi. Beton siqilgan vaqtda uning mustahkamlik chegarasi 0,1 Mpagacha hisoblanadi bu qiymat sinovning o‘rtacha arifmetik natijasi deb olinadi, biroq namunalar o‘rtasidagi farq eng yaqin qiymatdan 20 foizdan ortiq bo‘lmasligi kerak. Bu farq 20 foizdan ortganda hisoblash eng ata ikki natija bo‘yicha amalga oshiriladi.
Agar betonning haqiqiy mustahkamligi, siqish vaqtida belgilanganidan ±15% farq qilsa beton tarkibini to‘g‘rilash lozim bo‘ladi, ya’ni, mustahkamlikni oshirish uchun sement sarfi /S/S/ oshirilishi kerak, mustahkamlikni kamaytirish uchun esa uning miqdori kamaytiriladi.