Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalari ishlab chiqarish

Portlandtsement (PTS) deb, tarkibida gipsdan tashqari mineral qo‘shimchalar bo‘lmagan sementga aytiladi. Toza klinkerli portlandtsement qo‘shimchasiz holda yuqori mustahkamlikdagi betonlarda, yigmatemir- beton ishlab chiqarishda, ayniqsa oldindan zo‘riqtirilgan konstruktsiyalarda, maxsus sharoitlar – shimoliy tumanlarda, quruq va issiq iqlimlarda qo‘llaniladi.
Sementlarga qo‘yiladigan talablar
2. 1-jadval

TSement turlari	Marka	Qo‘shimchalarning miqdori, %
		granullangan SHlak	aktiv mineral
			trepel, opoklar, diatomit	boshqalar
Umumiyqurilishga mo‘ljallangan sementlar:
Portlantsement	400, 500 550, 600	yo‘l qo‘yilmaydi
mineral qo‘shimchali portlantsement	400, 500 550, 600	20	10	15
tez qotuvchan portlandtsement	400, 500	20	10	15
shlakli portlandtsement	300, 400 500	21-60
Tez qotuvchan shlakli portlandtsement	400	21-60
Sul’fatga chidamli sementlar:
sul’fatga chidamli portlandtsement	400	yo‘l qo‘yilmaydi
qo‘shimchali sul’fatga chidamli portlandtsement	400, 500	10-20	5-10	yo‘l qo‘yilmay-di
sul’fatga chidamli shlakli portlandtsement	300, 400	21-60	yo‘l qo‘yilmaydi	yo‘l qo‘yilmay-di
Putstsolanli sement	300, 400	Yo‘l qo‘yilmaydi	20-30	25-40

Umumiy ishlab chiqariladigan sementning 60% ni keng ko‘lamda qo‘llaniladigan sement, ya’ni ko‘shimchali portlandtsement bilan tashkil etadi. Ular ko‘pgina monolit va yig‘ma temir- beton konstruktsiyalarda qo‘llanilishi mumkin.
Tez qotadigan sement– portlandtsementningqo‘shimchali turi. 400, 500 markali bu sementning 3 kundan siqilishga mustahkamligi 25 MPa dan kam emas. Tez qotishni ta’minlash uchun klinker tarkibida C₃S >50%, C₃S+C₃A>60% bo‘lib sement esa mayin tuyilgan bo‘lishi kerak. Solishtirma yuzasi 3500 sm²/g dan kam bo‘lmasligi kerak.
SHlakli portlandtsement– porlandtsementklinkeri va granullangan domna shlaki bilan birgalikda yanchish natijasida olinadi. O‘z xususiyati bilan shlakliportlantsement oddiy sementdan oz farq qiladi, xaqiqiy zichligi ozgina past (2, 9-3), shunga qarab ham kamroq.
SHlakli portlandtsement portlandtsementdan (klinkerni tarkibi bir xil) ancha sekinroq tishlashishi(boshlanishi 4-6 soatdan, tugashi10-12 soatdan keyin) va birinchi 7-10 kunda sekin qotishi bilan farqlanadi. Bu sement klinkeri tarkibida C₃A 8% dan kam bo‘lganda, minerallashgan suvlar (sul’fatli, dengiz suvi) ta’siriga anchagina chidamli beton olinadi. Issiqlik va namlik bilan ishlov berilganda oddiy portlandtsementga nisbatan shlakoportlandtsementning qotishi ancha tezlashadi, bu esa yig‘ma temir beton ishlab chiqarishda uning yuqori samaradorligini ta’minlaydi.
Hamma sementlar istemolchining talabiga binoan qorishmaning plastikligini oshiruvchi eki gidrofoblovchi namlikni tez yuqtirmaydigan qo‘shilmalar bilan ishlab chiqarilishi mumkin.
Plastiklashtirilgan portlandtsement portlandtsementi klinkerini plastiklovchi qo‘shimcha bilan birga mayin qilib yanchib olinadi. Bunday qo‘shimcha bo‘lib, sul’fit-spirtli bardaning modifikatsiyalashgan kontsentrati (gidroliz spirt sanoatining chiqindisi) sement masasiga nisbatan 0, 1-0, 25% miqdordagi quruq modda hisoblanadi. Sul’fit-spirtli barda-sirt aktiv modda bulib, sementning suv bilan qo‘shilishiga qarshilik ko‘rsatadi va sement zarrachalari atrofida moylovchi qoplama hosil qiladi.
Plastiklashtirilgan sementdan foydalanilganda qorishma va betonning plastikligi oshadi, bu esa beton qorshimasini joylashni osonlashtiradi va tezlashtiradi, betonda sementni 5-10% ga iqtisod qilish imkonini beradi eki suv sement nisbatini kamaytiradi va betoning sovuqqa chidamliligini oshiradi. Plastiklashtirilgan sement portlandtsement kabi markalarga ega.