|
1 Tarabxona - bazm qilinadigan joy.
Pahlavon qalin lablari bilan so‘zni asta o‘lchab kesib, gushtgirlik1 ilmi haqida qiziq ma’lumotlar berdi. Hozir o‘zining o‘n sakkiz yashar jiyanini vaqtincha madrasadan olib, ilk bahorda chetdan ke I ishi kutil- gan mashhur pahlavonlar bilan kurashga solmoq uchun uni tayyor- layotgani, qanday usullar qo‘llayotgani to‘g‘risida gapirdi. Keyin so‘z she’r, musiqiy, darveshlik falsafasi va hokazoga o‘tdi.
Xoja Afzal kirib, Navoiyni podshohning yangi qarori bilan tab- rikladi. Pahlavon va boshqalar Navoiyning amir bo‘lgani haqidagi xabarni katta quvonch bilan qarshiladilar. Bu gapning darrov tarqal- ganiga Navoiy taajjublanib qoldi. Pahlavon dag‘al, baquvvat soqolli keng yuzidagi samimiy tabassum va hayajon bilan dedi:
Bu — ko‘hna Xuroson tarixining oltin sahifasidir!
El baxtining tug‘ilgan kuni, — dedi Xoja Afzal.
Har kim o‘z quvonch ham orzularini bildirib turarkan, Majididdin, Nizomulmulk, Amir Mo‘g‘ul va bir ko‘p beklar va a’yonlar kirish- di. Ular shoir bilan, go‘yo hech nimadan xabarsiz kabi ko‘rishdilar. Lekin ko‘zlarining ma’nosi, tashvishli yuzlari bo‘shashgan harakat- lari voqeadan ularning ogoh ekaniga guvohlik berardi. Parvonachi Majididdin hozir, hamma vaqtdagidan ko‘ra, ortiqroq kekkayishga ti- rishardi. Qimorboz Amir Mo‘g‘ul parvonachiga qarab, mast ko‘zlari- ni ma’nodor qisib qo‘ydi. Majididdin ham unga imo bilan javob berdi. Har vaqt yasanib-tusanib, tovusday tovlanib yuradigan, sersavlat, ayyor Nizomulmulkkina o‘zini Navoiyga sirdosh ko‘rsatishga tirishdi, unga yaqin kelib, shivirlab tabrikladi.
Shoir kinoya bilan kuldi-da, hammaga eshittirib, dedi: “Fikrimcha, rutbalarning, mansablarning past-ba I andi yo‘q. El xizma- tida hamma rutbalar sharaflidir. Yurt uchun hatto navkarlikni ham if- tixor bilan bo‘ynimga olar edim!” Nizomulmulkning ko‘zlari atrofga ayyorcha jovdiradi. Yirik yoqut ko‘zli uzuklar taqqan barmoqlari bilan ko‘rkam soqolini silab, boshini vazmin chayqadi:
Albatta, shunday bo‘lmog‘i kerak!
Ko‘p o‘tmasdan, mulozimlar kelib, chog‘ir bazmiga taklif etdilar. Hamma “gurr” etib qo‘zg‘aldi.
1 Gushtgirlik - kurash.
Uchinchi kun Navoiyning uyida katta tantana bo‘ldi. To‘rdagi katta oq uyda odam ko‘p, xizmatkorlar o‘z yumushlarini iftixor bilan bajaradilar. Uy sohibi — shoir, o‘z odaticha, bir nafas qo‘nmaydi. Keluvchilarni ochiq yuz bilan kutib oladi. Dam sekingina oshxonaga kirib, oshpazlar ishini ko‘zdan kechirib chiqadi, uni-buni o‘rgatadi, es- latadi. Dam hujralarga bosh suqib, tayyorlanayotgan halvo va har nav shirinliklarni surishtiradi; yaxshiroq va mo‘lroq tayyorlashni uqtiradi. O‘z uyida xalq to‘plangan vaqtlarda u aksari shunday kuyunchaklik ko‘rsatar, qo‘ldan kelgancha mehmondo‘stlik qilishga, iltifoti, muoma- lasi bilan har kimning ko‘nglini ko‘tarishga tirishar edi.
Yasog‘liq katta oq uyda beklar, yuqori mansabdorlar, dongdor shoirlar, Hirot, Iroq, Ozarbayjon olimlari o‘tirishar edi. Odam ko‘p bo‘lganidan suhbat umumiy mavzuga ko‘chmagan; har kim o‘z atro- fidagi odamlar bilan dilkashlik qilar edi. To‘rda bosh bek Muzaffar barlos bilan Muhammad Burunduq barlos va Jahongir barlos jang ham ov haqida so‘zlashardi. Navoiyning yordami bilan moddiy ah- voli yaxshilanib, endi ilm dunyosiga ancha tanilgan Sultonmurod bir Iroq olimi bilan arab tilida sekin suhbatlashardi. Dovdirab qolgan, kichkina keksa munajjim bilan dov gavdali Muhammad Sayid pahla- von juda inoq gaplashardi. Podshohning bu qari munajjimi baxt va falokat, yaxshilik va yomonlik, omad va omadsizlik — hammasining vaqt-soatini yulduzlarnnig sirli va tekin maslahati bilan, mashaqqat chekmasdan, tez tayinlab, belgilab berardi. Ulug‘bek o‘z tekshirishlari bilan, Navoiyning ta’biricha, osmonni pastga tushirgan, ya’ni sayyora- larning harakat qonunlarini insonlarga tanitgan bo‘lsa, bu chol os- monning cheksiz uzoqligiga yana benihoyat uzoqlik qo‘shib, uni qalin sir pardasiga chulg‘agan edi. Kambag‘al bo‘z ishtonini qay soatda bi- chishi, qay soatda kiyishi kerak? Podshoh oltin taxtga qay kun, qay soatda o‘tirishi kerak, sevikli qizga qay soatda muhabbatnoma yoz- moq kerak? Dushmanni o‘ldirmoq uchun qay soatda zahar tayyor- lamoq kerak? Chol bularning hammasiga yulduzlarning javobini olib beradi. Saroyda katta tantanali ishlar eskidan buyon munajjimlar- ning ko‘rsatgan vaqtida bajarilishi bir an’ana bo‘lib qolganidan, bu kun
Navoiyning amir sifatida muhr bosish kun va soatini ham u tayinlagan edi.
Bizning ilmimizda tangrining har kuni uchun bir yulduz podshoh, bir yuluz vazir bo‘lur, — dedi ko‘rsatkich barmog‘i bilan ta’kid- lab munajjim. — Bukun koinotda Shams — podshoh, Qamar vazirdir. Asli mohiyatiga diqqat etingiz, barcha shuhratli ishlarning kuni ush- budir. Alisher Navoiy janoblarining muhr bosmoqlik soatiga Zuhroni tayin qildim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
