Qoraqalpoq davlat universiteti

Oshxonadagi hangoma
- Ro‘zg‘or uchun eng zarur,
Men bo‘laman, - der chelak.
- Sen emas, men – der mag‘rur,
Turgan yapoloq elak.
Piyola, choynak, pichoq,
Go‘yo emish o‘yinchoq.
Foyda bermasmish ular, -
Shunday deb lagan kular.
Piching otib chovliga,
Qoshiq qilar masxara,
- Otvoringlar hovliga,
Buncha ekan tasqara,
Buni eshitib kosa,
O‘zin panaga oldi.
Cho‘mich bundoq qarasa,
Hamma yoq oldi –soldi.
Shu payt bosiq ovozda,
- To‘xtanglar ! – der samovar,-
Kerakdirsiz ro‘zg‘orda,
Hammangiz ham barobar.
Bu so‘zdan barcha idish,
Hushyor tortib qolishdi.
Bir-biridan sekin,
Uzr so‘rab qolishdi.
(S.Oripova)

3-mаshq.Bo‘sh kataklarga kasb-hunar so‘zlarining uslubiy qo‘llanishi bilan to‘ldiring.

So‘zlashuv uslubi	Ilmiy-kitobiy Uslub	Rasmiy-idoraviy uslub	Badiiy uslub	Publitsistik uslub	Kasb-hunar so‘zining asosiy ma’nosi
Kosib, yamoqchi, usta, hunarmand	Kosib, hunarmand	Kosib, hunarmand, usta poyafzal ta’mirlovchi	Kosib, etikdo‘z, yamoqchi	Kosib, etikdo‘z
Chevar, tikuvchi	Tikuvchi	tikuvchi, kasanachi		Tikuvchi	Ust kiyimini tikadigan hunarmand
Domla, o‘qituvchi	Pedagog, o‘qituvchi		O‘qituvchi, pedagog, muallim, domla, muddaris, ustoz, murabbiy	O‘qituvchi, pedagog, domla, ustoz, murabbiy	Ta’lim va tarbiya beruvchi kishi
Xaridor, mijoz	Iste’molchi	Iste’molchi, xaridor, sotib oluvchi, mijoz	Xaridor, sotib oluvchi, mijoz, iste’molchi		Kishilarga savdo xizmati ko‘rsatish bilan shug‘ullanuchi kishi.
Xo‘jayin, boshliq, rais, katta, kattakon, ulug‘		Rahbar, boshliq	Rahbar, rahnamo, peshvo, sarvar boshliq, rais,	Rahbar, boshliq	Guruh, jamoa, tashkilot va sh.k.lar ish-harakatida bosh bo‘luvchi kishi
	Buyruq, farmon	Buyruq, farmon	Buyruq, farmon, amr	Buyruq, farmon	Biror ishni bajarishga yoki tartib-qoidaga bo‘ysinishni talab qiluvchi ko‘rsatma
Talaba, o‘quvchi, student	O‘quvchi		Talaba, o‘quvchi, student	Talaba, o‘quvchi	O‘rta maxsus kasb-hunar tizimida ta’lim oluvchi tizimida ta’lim oluvchi

4-mаshq. Quyidagi kasb-hunarga oid leksik so‘z birliklarini davom ettiring.
Tikuvchi - ip, igna… Murabbiy – bolta, mix…
Tadbirkor - Shifokor -
Rassom - Sozanda -
O‘qituvchi- Haydovchi –

Bilib oling.Kasb-hunar so‘zlarining ko‘chma ma’nolarda va umumiste’molda ishlatiladigan shakllari qo‘llanilmaydi. Masalan, anatomlik kasbiga xos bo‘lgan bosh, kalla, qo‘l, quloq, til, oyoq kabi so‘zlar ko‘chma ma’nolarda ham keng ishlatiladi. Masalan, taxtaning ko‘zi, devorning qulog‘i, itning oyog‘i kabi. Shu kabi so‘z birikmalari tarkibida kelib, yangi ma’no ifodaydigan so‘zlar ishlatilmaydi. Chunki, ular bu o‘rinda kasb-hunar so‘zlari kabi bir ma’nolik xususiyatini emas balki, ko‘chma ma’nolarda ishlatilmoqda.

Rasmiy ish qog‘ozlari uslubida eskirgan kasb-hunar so‘zlari o‘rni bilan ishlatilishi mumkin. Masalan: tavsifnoma, tarjimi hol, sud-tergov hujjatlari, xalqaro munshaot namunalari kabi rasmiy qog‘ozlarda: tanobchi,qozi, tijoratchi kabi. Ammo ularning miqdori ko‘p emas.Bu kabi so‘z va iboralarni ishlatish hozirgi o‘zbek adabiy tili uchun xos bo‘lmasa ham ularni qo‘llashda murojaat qilinayotgan tomon(adresatning) va qolaversa xalqaro munosabat xususiyatlari e’tiborga olinadi.
▲2- tоpshiriq.Mаtnni o‘qing, o‘z fikr-mulohazalaringizni bildiring.