Qoraqalpoq davlat universiteti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUSTA’LIM VAZIRLIGI
QORAQALPOQ DAVLAT UNIVERSITETI

O‘ZBEK FILOLOGIYASI FAKULTETI

O‘ZBEK TILI VA ADABIYOTI KAFEDRASI


«Tasdiqlayman»


O’quv ishlari bo’yicha prorektor
__________________O.Duysenbayev
31.08.2021-yil


O‘ZBEK TILI
fanidan

Nukus 2021

Fanning ishchi o‘quv dasturi Qoraqalpoq davlat universiteti Kengashining
2021-yil «31» 08 №1 bayonnomasi bilan tasdiqlaangan. Davlat (O’zbek) tili fani dasturi asosid tayyorlandi

Tuzuvchilar: N.Yangibayeva - O‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi dotsenti, filologiya fanlari bo’yicha falsafa doktori (PhD)

Taqrizchilar: Sh.Yuldashova – NDPI O`zbek tilshunosligi kafedrasi dotsenti,
pedagogika fanlari nomzodi

Sh.Xojanov – QQDU “Qoraqalpoq tilshunosligi” kafedrasi dotsenti, filologiya

fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD)

QQDU O”zbek filologiyasi fakulteti dekani___________ M.Qurbaniyazov

04.06.2021-yil

QQDU O”zbek tili va adabiyoti kafedrasi mudiri_________X.Abdullayev

21.05.2021-yil

1-mavzu. Til vajamiyat
I. Og‘zaki nutq:
▲ 1-tоpshiriq.Mаtnni o‘qing, matn mazmunini ochuvchi savollarga og‘zaki javob bering.
Til faoliyatining kengligi, hamma sohada ham barobar foydalanish imkoniyati borligi, qulayligi bilan aloqa vositalari ichida ajralib turadi. U kishilarning eng muhim aloqa vositasidir.Til oddiy aloqa vositasigina emas. Til – аloqaning kishilik shaklidir. Odamlardan boshqa jonzotlar muomalasida til vositasidan foydalanilmaydi. Til faqat kishilarga xos bo‘lib, u faqat kishilar aloqasi uchun xizmat qiladi. Aslida til kishilik jamiyati tomonidan o‘zaro aloqaga kirishish ehtiyoji natijasida yaratilgan. Tilning ijtimoiy tabiiyati ayrim shaxslarni emas, balki jamiyat mavjudligini taqazo etadi. Ya’ni til bo‘lishi uchun kishilik jamiyati bo‘lishi shart. Masalan, bola odamlardan alohida holda yashasa, unda tilga ehtiyoj bo‘lmaydi. 1920 yilda Hindistonda ovchilar bir joyda ikki bo‘ri bolasi va ikki qizchaga duch keladilar. Qizlar o‘zlarini bo‘ri sifat tutardilar. Gapirishni bilmasdilar. Ularda tabiiy hodisalar – ovqatlanish, nafas olish, rivojlanish kabilar kuzatilgan, ammo ijtimoiy hodisa, ya’ni til rivojlanmagan. Ularni “ijtimoiyilashtirish” jarayoni qiyin kechgan. Shunda ham ular yaxshi fikr yuritmaganlar va to‘rt yil davomida bor-yo‘g’i 50 ta so‘zni o‘rganganlar xolos.
Quyidagi savollarga javob bеring:

1. 
   Tilning ijtimoiy mohiyati nimada?
   
2. 
   Til va tafakkurning bog‘liq tomonlarini va farqlarini ayting.
   
3. 
   Til birligining vazifasi deganda nimani tushuntiring.