Qizil va qora indd

Batalyonlarga saf torting! Yakobinchilar qo‘shig‘ining so‘zlari 

bilan sizga aytadigan gapim shu. Ana shundan keyingina monarxik 

tuzumning «negiziga bolta urilayotganini ko‘rgan bironta saxovatli 

Gustav-Adolf topiladi-da, o‘z saltanatidan ming chaqirim nariga hujum 

qilib, bizga bir vaqtlar Gustav protestant knyazlariga qilgan ezgulikni 

qiladi. Yoki sizlar safsata sotib, qo‘l qovushtirgancha o‘tirmoqchimi-

siz? Oradan ellik yil o‘tadi, qarabsizki, Yevropada faqat respublika 

prezidentlari bo‘ladi va bironta ham qirol qolmaydi. Ana shu Q-I-R-O-L 

degan besh harf bilan dvoryanlar ham, ruhoniylar ham yer yuzidan 

g‘oyib bo‘ladi. Ana o‘shanda biz faqat har xil yalangoyoqlar ommasi 

oldida yaltoqlik qiladigan nomzodlarnigina ko‘ramiz.

Hozir Fransiyada hamma yaxshi ko‘radigan mashhur generalning 

yo‘qligi, armiyamiz toj-u taxtni himoya qilish uchungina tashkil etil-

gani haqida istagancha gap sotish mumkin. Biroq har bir avstriys yoki 

pruss polkida janglarda toblangan elliktacha unter topiladi. Mayda 

burjuaziyadan bo‘lgan ikki yuz ming yigit urush orzusida yuribdi.

– Shuncha achchiq haqiqatlarni aytganingiz yetar, deyman, – deya 

dimog‘dorlik bilan gap qotdi muhtaram bir zot. Bu odam, chamasi, 

ruhoniylar orasida juda katta mansabga ega bo‘lsa kerak, zero janob 

de lya Mol uning gapidan g‘azablanish o‘rniga, aksincha, jilmayib 

qo‘ydiki, bu hol Jyulenga ancha ahamiyatga molik bo‘lib ko‘rindi.

– Xo‘p, yaxshi, achchiq haqiqat aytishga chek qo‘yib, xulosa 

qilaylik, janoblar: gangrena boshlangan oyog‘ini kesib tashlashlari 

lozim bo‘lgan odamning o‘z jarrohiga, oyog‘im soppa-sog‘, deyishi 

bema’ni gap, albatta. Ta’bir nojoiz bo‘lsa, meni ma’zur etasizlar, 

janoblar, lekin men shunday deyman: shavkatli gersog bizning 

jarrohimiz bo‘lgay.

«Mana, nihoyat, o‘sha sirli ism ham tilga olindi, – deya o‘yladi 

Jyulen, – demak, bugun tunda men to‘g‘ri... ga yelib ketar ekanman».

---

426