Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi

Kasalliklar paytida defikasiyaning quyidagi o’zgarishlari kuzatilishi mumkin
: 
1) Ich ketish yoki diareya bu suyuq tezakning ajralishi dispepsiya, paratif, tuberkulyoz, 
paratuberkulyoz koksidioz kabi kasalliklar paytida, zaharlanishlar paytida kuzatiladi. Bu paytda 
tezak suyuq, suvsimon ko’pikli bo’lib, tez-tez va og’riqli tezak chiqish kuzatiladi. Og’riq va 
surunkali diareya bo’lsa to’g’ri ichak ochiq, tezak oz miqdorda doimiy ajralib turadi.
2) Ich qotishi. Qattiq tezakning ajralishi hayvonlarda uzoq muddatda suv berilmasa, surinkali 
yuqori dag’al, yem-xashaklar bilan boqilsa va ichak kasalliklari davrida kuzatiladi.
Bunda qattiq, formasi buzilgan tezak chiqadi. Tezak chiqish chastotasi kamayadi, tezak 
chiqqanda hayvon kuchanadi, og’riq sezadi. 
3) Tezak chiqarishning bo’lmasligi. Ichaklardan moddalar o’tmasa (ximostoz, koprostoz, 
ichaklarning buralishi, ichaklarning toshlar ovqat moddalari va konkrimentlar bilan tiqilib qolishi).
4) Tezak chiqarishning og’riqli bo’lishi ich qotishi, peritonit, ichak yallig’lansa radikulit, orqa 
oyoqlar singanda, ich ketishida.
5) Tezak chiqarish paytida kuchanish (tenezim). Bu ich ketishi va ich qotishi paytida 
kuzatiladi.
Tezakni tekshirish. 
Tezakni tekshirganda quyidagilar aniqlanadi: tezak miqdori, tezakning 
konsistensiyasi, shakli, rangi, hidi, tezakda bo’ladigan hazm bo’lmagan ovqatlar miqdori, tezakda 
bo’ladigan yot narsalar.
Hayvonlarda bir sutkada me’yorda tezak ajratish miqdori.
Qoramol 
20 - 30 kg
Otlar 
10 - 15 kg
Cho’chqa, qo’y, echki
3 - 5 kg
It, yirtqich hayvonlar
1- kg
Mushuklar
100 - 200 gr.
Ich ketishi paytida tezak miqdori ko’payadi, ich qotishi paytida kamayadi.
Konsistensiyasi.
Tezak konsistensiyasi tezak tarkibidagi suv miqdoriga bog’liq, qoramol 
tezagida 85% suv saqlanadi. Shuning uchun bu hayvonlarni tezagi yumshoq. Bir tuyoqli hayvonlar 
va cho’chqalarning tezagida 75% suv saqlanadi. Tezak zich konsistensiyada. Qo’y, echki va itlarda 
50-55% suv, tezak qattiq konsistensiyali bo’ladi.

---

97
Tezak konsistensiyasi ich ketishi va ich qotishi paytida o’zgaradi.
Shakli.
Qoramollar tezagi formasi to’lqinli elipssmon. 1 tuyoqli hayvonlarga uzunroq oval 
shaklida. Mayda shoxli hayvonlarda dumaloq shaklda bo’ladi. It va mushuklarda silindirsimon 
shaklda patos, ich qotishida tezakni formasi o’zgaradi.