Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi

Rentgenologik tekshirishlar
natijasida og’iz bo’shlig’idagi a’zolar kasalliklarini (ayniqsa tish 
kasalliklari), tomoq va qizilo’ngach tiqilishini, oshqozon va ichaklardagi kasalliklarni aniqlashda juda 
qimmatli ma’lumotlar olinadi. 
 
 
 
 
12-Ma’ruza. TEZAK ChIQARISh VA TEZAKNI, JIGARNI TEKShIRISh
. 
 
Reja: 
1. 
Tezak chiqarish va tezakni tekshirish. Jigarni tekshirish. Rektal 
tekshirish. Xazm tizimi kasalliklari sindromatikasi. 
2. 
Olingan ma’lumotlarning diagnostik ahamiyati. 

---

96
 
Adabiyotlar: 
1, 2, 3, 6, 8, 9, 10.
 
Tayanch iboralar: 
Defikasiya akti, tezak, tezak chiqarish, tezak chiqarish pozasi, chastotasi, 
tezak chiqarishning davomiyligi, tezak chiqarishdagi patologik o’zgarishlar, tezak miqdori, 
tezakning konsistensiyasi, tezakning shakli, tezakning rangi, tezakning hidi, tezakda bo’ladigan 
hazm bo’lmagan oziqa qoldiqlari, tezakda bo’ladigan yot narsalar.
Defikasiya akti 
- bu lotinchadan olingan bo’lib, tozalanish degan ma’noni bildiradi. 
defikasiya paytida ichaklar har xil chiqindilardan tozalanadi. Defikasiyani tekshirganda quyidagilar 
aniqlanadi. Tezak chiqarish pozasi, chastotasi, tezak chiqarishning davomiyligi, tezak chiqarishdagi 
patologik o’zgarishlar me’yorda: qoramollar tezak chiqarish paytida maxsus poza qabul qiladi. 
Ayrim hayvonlarda tezak chiqarganda poza qabul qilmaydi. It, mushuk, yirtqich hayvonlarda tezak 
chiqarganda orqa oyoqlarini bukadi, egadi. Boshqa hayvonlarda orqa oyoqlarini keng qo’yib dumini 
ko’taradi.
Qorin muskullari, to’g’ri ichak kasalliklari davrida orqa oyoqning paralichida, orqa oyoqlar
sinsa, muskullari yallig’langanda hayvonlarda tezak chiqarish pozasi buziladi.
Chastotasi. 
Me’yorda qoramollar bir sutka davomida 10-20 marta 1 tuyoqli hayvonlarda 6-12 
marta, qo’y, echki, cho’chqalar 5-8 marta, it, mushuk, yirtqich hayvonlar 1-2 marta tezak chiqaradi.
Tezak chiqarish chastotasi ich ketishi paytida tezlashadi. Ich qotishida sekinlashadi. 
Ichaklarda tiqilib qolish bo’lsa tezak chiqarish bo’lmaydi.
Parrandalarda tezak chiqarish darhol amalga oshiriladi. Qo’y, echkilarda 1-3 sekund davom 
etadi. 1 tuyoqli hayvonlarda 3-10 sekund, cho’chqalar, itlar va yirtqichlarda daqiqalab davom etishi 
mumkin. Tezak chiqarishning davomiyligi ich ketishi va ich qotishida o’zgaradi.